مهم‌ترین اندام بدن که به تنفس ما کمک می‌کند و ادامه حیات ما را ممکن می‌سازد، ریه است. این عضو بدن با دریافت اکسیژن از محیط و منتقل کردن آن به سایر اندام‌ها و همچنین دفع گاز کربن دی اکسید از بدن، تنفس آسان را برای ما ممکن می‌سازد و در حالت طبیعی وظیفه خود را به خوبی انجام می‌دهد. اما در شرایطی که این عضو با یکی از انواع بیماری ریه درگیر شود، روال فعالیت آن تغییر خواهد یافت و گاهی با تشدید بیماری، می‌تواند حتی مرگ را در پی داشته باشد.

تعریف بیماری‌های ریوی

پروسه تنفس در بدن ما با استفاده از ریه‌ها انجام می‌شود که در ناحیه قفسه سینه و در قسمت‌های چپ و راست آن قرار دارند. از این جهت این اندام به عنوان یکی از مهم‌ترین اندام‌ها به جهت ادامه زندگی فرد شمرده می‌شود. مطالعات پزشکی نشان می‌دهند یکی از علل اصلی مرگ و میر و حتی افت میزان کیفیت زندگی، ابتلا به بیماری‌های ریوی است.

تمام انواع بیماری ریه، با انواع نشانه‌ها همراه هستند. با مشاهده این علائم، لازم است در اسرع وقت مراجعه به پزشک صورت گیرد. این مورد موجب می‌شود از تشدید بیماری جلوگیری شود و همچنین سایر ارگان‌های بدن نیز درگیر بیماری نخواهند شد. از آنجایی که ما به جهت انجام تمام فعالیت‌های روزمره خود نیاز به تنفس و اکسیژن داریم، لازم است هرگونه علائم مشکلات ریوی را جدی بگیریم تا از تشدید آن جلوگیری کنیم.

انواع بیماری ریه در حالت کلی می‌تواند عادی یا حاد باشند. در ادامه به بررسی 3 دسته مهم بیماری‌های مربوط به ریه می‌پردازیم.

بیماری‌های گردش خون ریوی

یکی از مواردی که به عنوان بیماری ریوی مطرح می‌شود، اختلال در دریافت اکسیژن و دفع کردن کربن دی اکسید تولید شده در بدن است. منشأ و ریشه این اختلال عمدتاً به ملتهب یا لخته شدن و زخم شدن رگ‌های خونی برمی‌گردد. یکی از بیماری‌های ریوی که در چنین شرایطی ایجاد می‌شود، فشار خون ریه است. البته لازم به ذکر است که فشار خون ریوی ممکن است بر عملکرد قلب نیز تأثیر منفی داشته باشد.

بیماری‌های راه هوایی

می‌دانیم که اکسیژن دریافتی توسط لوله‌ها و مجرای تنفسی به ریه منتقل می‌شوند. از این جهت بدیهی است که هرگونه اختلال و یا انسداد در فعالیت این مجراها، می‌تواند بیماری‌هایی همچون آسم یا برونشکتازی را در پی داشته باشد.

بیماری‌های مربوط به بافت ریه

دریافت اکسیژن و دفع کربن دی اکسید به صورت انقباض و انبساط ریه انجام می‌شود. بنابراین در صورتی که در بافت ریه زخم یا التهابی وجود داشته باشد، این انقباض و انبساط با مشکل مواجه خواهد شد. از بیماری‌هایی که در اثر زخم و التهاب در بافت ریه ایجاد می‌شوند می‌توان به سارکوئیدوز اشاره کرد.

انواع بیماری ریه

بیماری‌های ریه انواع مختلفی دارند که هرکدام از آن‌ها نیز با علائم مشکلات ریوی خاصی بروز می‌کنند. در ادامه این بیماری‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

بیماری سل

یکی از انواع بیماری ریه که نوعی بیماری عفونی شناخته می‌شوند و با توجه به مهلک بودن آن، سالانه به عنوان یکی از 10 دلیل مرگ و میر در جهان به شمار می‌رود، بیماری سل است. انتقال بیماری سل که دارای دو گونه نهفته و فعال است، از طریق هوا صورت می‌گیرد. در صورتی که افراد مبتلا به سل فعال به مدت 2 هفته از دارو استفاده کنند، بیماری آن‌ها به سایرین سرایت نخواهد کرد.

بهتر است بدانید علاوه بر قرارگیری در معرض افراد مبتلا به سل، مصرف الکل نیز می‌تواند دلیل دیگر ابتلا به این بیماری باشد. علائمی که می‌توانند نشان دهنده ابتلاء فرد به بیماری سل باشد عبارت‌اند از:

• ورم در ناحیه گردن
• سرفه خونی
• کم اشتهایی و یا از دست دادن کامل آن
• کم شدن وزن
• خستگی و بی‌حالی
• عرق شبانه
• تب

برونشیت ریه

این بیماری می‌تواند به صورت مزمن و حاد باشد و موجب ملتهب شدن مجراهای تنفسی شود که مهم‌ترین علائم آن نیز گلودرد، خلط زرد یا سبز رنگ و سرفه‌های شدید هستند. برونشیت ریه ممکن است در اثر ویروس‌ها، انواع آلودگی، گازهای سمی، گرد و غبار و دود سیگار ایجاد شود. از روش‌های درمان این بیماری نیز می‌توان به انجام تمرین‌های مختلف تنفسی و مصرف داروهایی برای قطع شدن سرفه اشاره کرد.

آسم

آسم یکی دیگر از انواع بیماری ریه است که در افراد مختلف، با شدت‌های متفاوتی ایجاد می‌شود. هرچند که این بیماری درمان قطعی ندارد؛ اما می‌توان آن را کنترل کرد. برای ایجاد آسم دلیل خاصی وجود ندارد؛ اما متخصصان معتقدند عامل وراثت می‌تواند یکی از دلایل ابتلا باشد. مهم‌ترین علائم آسم به صورت زیر است:

• خس خس سینه
• سرفه کردن در زمان داشتن فعالیت
• تنگی نفس به هنگام خوابیدن، غذا خوردن و صحبت کردن
• حالت گیجی
• تپش قلب
• خواب آلودگی

پنومونی یا ذات الریه

از علل ایجاد پنومونی می‌توان به عوامل قارچی، عفونت‌هایی که منشأ باکتریایی یا ویروسی دارند و پنومونی مربوط به دستگاه ونتیلاتور اشاره کرد. ایجاد تورم در بافت یک یا هر دو ریه از مواردی است که در نتیجه این بیماری رخ می‌دهد. علائم ذات الریه می‌تواند تب و لرز، ضربان بالای قلب و تنگی نفس باشد که درمان آن نیز به نسبت شدت بیماری و البته شرایط جسمانی فرد متفاوت است. اما نوع خفیف این بیماری با مواردی همچون مصرف زیاد مایعات، استراحت و استفاده از دارو درمان خواهد شد.

فشار خون ریوی

بالا رفتن فشار خون رگ‌های ریه، افزایش ضخامت جدار آن‌ها را در پی خواهد داشت که این مورد از انبساط کامل رگ جلوگیری می‌کند. علائم و نشانه‌های بیماری فشار خون ریوی می‌تواند هرکدام از موارد بالا رفتن ضربان، احساس ضعف و خستگی و درد قفسه سینه باشد. درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما می‌توان آن را با کنترل عواملی که موجب بیماری شده‌اند، کاهش داد. مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده عبارت‌اند از:

• بیماری‌هایی که سطح اکسیژن بدن را کاهش می‌دهند؛ مثل بیماری‌های ریوی.
• مشکلات مربوط به نایژه‌هایی که به نسبت شریان‌های ریوی کوچک‌تر هستند.
• باریک شدن و یا انسداد رگ‌های ریوی که باعث لخته شدن خون خواهد شد.

بیماری مزمن انسداد ریوی یا COPD

این بیماری سخت‌تر شدن پروسه تنفس را به دنبال خواهد داشت که بیماری‌های آمفیزم و برونشیت مزمن، از شایع‌ترین نمونه‌های آن هستند. همانند اغلب انواع بیماری ریه، این بیماری نیز درمان قطعی ندارد و تنها با روش‌هایی همچون جراحی، مصرف دارو و توان‌بخشی ریوی می‌توان آن را کنترل کرد. مهم‌ترین دلایل این بیماری نیز عامل ژنتیک، مصرف دخانیات و قرارگیری در هوای آلوده است.

بیماری بینابینی ریه

یکی از 100 بیماری مزمن که به قسمت تور مانند ریه آسیب می‌زند و با افزایش ضخامت آن، در سایر بافت‌های ریه زخم و التهاب ایجاد می‌کند، بیماری بینابینی ریوی است. کاهش وزن و اشتها، خستگی و بی‌حالی، سرفه خشک و خونریزی ریه ازجمله علائم این بیماری هستند. درمان بیماری بینابینی ریه می‌تواند به صورت مصرف دارو، اکسیژن رسانی و یا گاهی پیوند ریه انجام شود.

فیبروز سیستیک

این بیماری ریوی ریشه ژنتیکی دارد و در نتیجه اختلال ژنتیک که از ژن غیرطبیعی ناشی می‌شوند، از مادر به جنین انتقال می‌یابد. فیبروز کیستیک درمان خاصی ندارد. اما برای کودکان مبتلا، درمان‌هایی روزانه به مدت 30 دقیقه توسط والدین انجام می‌شود. علائم آن نیز به شرح زیر است:
• تنگی نفس
• سرفه
• صدای خس خس سینه
• عفونت‌های پی در پی ریه

برونشکتازی

این بیماری می‌تواند مخاط را در ریه جمع کند که این مورد، در پی افزایش ضخامت، گشاد شدن و یا صدمه دیدن مجراهای هوایی ریه ایجاد می‌شود. این موارد در نهایت انسداد و گاهی ایجاد عفونت مجرای هوایی را به دنبال خواهند داشت. برونشکتازی در پی عفونت ریه، COPD و یا بیماری‌های خود ایمنی ایجاد می‌شود. علائم آن نیز درد مفصل، درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرفه خونی و صدای خس خس هستند. همانند برخی از انواع بیماری ریه، درمان قطعی برای برونکشتازی نیز وجود ندارد و تنها می‌توان از روند تشدید آن کاست.

سرطان ریه

شروع این بیماری که یکی از علل مرگ و میر در جهان است، از ریه صورت می‌گیرد؛ اما می‌تواند سایر اندام‌ها را درگیر کند. این بیماری اغلب تا هنگام پیشرفت آن بدون علامت است. اما در حالت کلی علائم سرطان ریه شامل خستگی، درد قفسه سینه و کاهش وزن شدید است. اغلب افراد مبتلا به سرطان ریه را افراد سیگاری تشکیل می‌دهند. درمان این بیماری نیز به نسبت شدت و نوع آن می‌تواند شامل پرتودرمانی، شیمی درمانی و مواردی از این قبیل باشد.

کرونا و درگیری ریه

هرچند که امروزه برای کرونا واکسن‌های بسیاری تولید شده است و این بیماری تا حد زیادی کنترل می‌شود؛ اما کماکان درگیری ریه در کرونا از خطرناک‌ترین بیماری‌های ریوی محسوب می‌شود و بسیار کشنده است. علائم کرونا شباهت بسیاری به سرماخوردگی دارد که موارد آبریزش بینی، تنگی نفس شدید و خس خس سینه را شامل می‌شود.
بیشتر بخوانید: میزان اکسیژن خون نرمال و ارتباط آن با بیماری کرونا

پیشگیری از ابتلا به بیماری ریوی

پیشگیری از بیماری‌های ریوی نه همواره، اما تا حدودی قابل انجام است. اولین قدم برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ریوی، داشتن سبک زندگی سالم و در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، کنترل کردن آن‌ها است. همچنین با رعایت چند نکته ساده می‌توان از ایجاد عفونت ریوی جلوگیری کرد که در ادامه آمده است.

• لوازم شخصی که با مجرای تنفسی در تماس هستند (مثل قاشق و لیوان) را به اشتراک نگذارید.
• از استعمال دخانیات جداً خودداری کنید.
• برای حضور در مکان‌های بسیار شلوغ استفاده از ماسک را یک ضرورت بدانید.
• به صورت مداوم دست‌های خود را بشویید.
• استفاده از داروهای سلامت ریه و اسپری‌های اکسیژن نیز در زمان مشکلات تنفسی و آلرژیک، می‌تواند تاثیر زیادی در رفع این کسالت‌ها داشته باشد.

سخن پایانی

در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی مهم‌ترین انواع بیماری ریه پرداختیم و راهکار‌هایی را برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ارائه دادیم. در انتها لازم است مجدداً تأکید کنیم که در صورت مشاهده هرگونه علائم مربوط به بیماری ریوی که خس خس سینه، خلط، سرفه و احساس درد و سنگینی سینه از جمله آن‌ها هستند، مراجعه فوری به پزشک الزامی است. چرا که هرگونه تعلل می‌تواند موجب پیشرفت بیماری شود و حتی گاهی به قیمت جان فرد تمام شود.