میزان شیوع ناباروری اولیه در ایران، 22 درصد گزارش‌شده است. بر طبق یافته­های محققان ناباروری به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می­شود. ناباروری اولیه زمانی است که هیچ بارداری صورت نگرفته است و ناباروری ثانویه زمانی است که بارداری بدون نتیجه بوده باشد. این دو نوع ناباروری به ترتیب در 70 درصد  و 30  از بیماران یافت می­شوند. طی تحقیقات انجام شده در حدود 10-15 درصد از زوج­ها به دلایل مختلفی نابارورند و قریب به نیمی از این دلایل مربوط به عوامل وابسته به مردان می­باشد.

بنابراین با توجه به درصد بالای عوامل مردانه دخیل در ناباروری، مطالعه منشا ناباروری در مردان ارزشمند می­باشد.  در این مقاله ابتدا با  ساختار اسپرم آشنا می شویم و سپس روش های آزمایش اسپرم را بررسی کرده و توصیه های لازم برای داشتن یک باروری مناسب را اشاره خواهیم کرد.

اسپرم چیست؟

منی مایعی است شامل اسپرم و ترشحات غدد ضمیمه که از آلت تناسلی مردان در هنگام انزال خارج می‌شود. مایع منی، حاوی اسپرم‌ها یا سلول‌های جنسی مردانه است که برای بارور کردن تخمک زن ضروری هستند. اسپرم‌ها در بیضه‌ها تولید می‌شوند و سپس از طریق لوله‌های منی به آلت تناسلی مرد منتقل می‌شوند.

آنالیز مایع منی یا آزمایش اسپرم چیست؟

آنالیز مایع منی یا آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام آزمایشی است که برای بررسی کمیت و کیفیت اسپرم انجام می‌شود. این آزمایش شامل بررسی عواملی مانند حجم، pH، تعداد، تحرک و شکل اسپرم‌ها است. از این آزمایش برای تشخیص مشکلات باروری مردان، ارزیابی موفقیت وازکتومی و تشخیص برخی از مشکلات سلامتی مانند عفونت‌های پروستات یا واریکوسل استفاده می‌شود.

چرا باید آزمایش اسپرم انجام داد؟

آزمایش اسپرم به دلایل مختلفی انجام می‌شود، از جمله:

تشخیص ناباروری:

• اگر زوجی پس از یک سال رابطه جنسیمحافظت نشده باردار نشده باشند، ممکن است آزمایش اسپرم برای مرد تجویز شود.
• آزمایش اسپرم می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند کمبود تعداد اسپرم، مشکلات تحرک اسپرم و شکل غیرطبیعی اسپرم که می‌توانند باعث ناباروری شوند، کمک کند.

بررسی سلامت باروری مردان:

• برخی از زوج‌ها ممکن است قبل از بارداری آزمایش اسپرم را برای بررسی سلامت باروری مرد انجام دهند.
• این آزمایش می‌تواند به زوج‌ها در تصمیم‌گیری برای بارداری آگاهانه‌تر کمک کند.

ارزیابی موفقیت وازکتومی:

• بعد از عمل وازکتومی، آزمایش اسپرم برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی انجام می‌شود.
• این آزمایش معمولاً چند ماه پس از عمل وازکتومی انجام می‌شود.

تشخیص مشکلات سلامتی:

• آزمایش اسپرم می‌تواند به تشخیص برخی از مشکلات سلامتی مانند عفونت‌های پروستات یا واریکوسل کمک کند.
• این مشکلات می‌توانند بر سلامت اسپرم و باروری مرد تاثیر بگذارند.

آزمایش اسپرم برای چه کسانی لازم است؟

آزمایش اسپرم برای مردانی که در موارد زیر قرار دارند لازم است:

• مشکلات باروری: اگر زوجی پس از یک سال تلاش محافظت نشده برای بارداری، باردار نشده باشند، آزمایش اسپرم برای مرد تجویز می‌شود. آزمایش اسپرم می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند کمبود تعداد اسپرم، عدم تحرک اسپرم و شکل غیرطبیعی اسپرم که می‌توانند باعث ناباروری شوند، کمک کند.
• سابقه سقط جنین: اگر زوجی سابقه سقط جنین مکرر داشته باشند، ممکن است آزمایش اسپرم برای مرد تجویز شود. در این آزمایش تکه تکه شدن DNA  اسپرم نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
• مشکلات نعوظ یا انزال: اگر مردی در نعوظ یا انزال مشکل دارد، ممکن است آزمایش اسپرم برای او تجویز شود.
• سابقه عفونت‌های مقاربتی: اگر مردی سابقه عفونت‌های مقاربتی دارد، ممکن است آزمایش اسپرم برای او تجویز شود.
• مصرف برخی داروها: برخی از داروها می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند، بنابراین ممکن است قبل از شروع مصرف این داروها آزمایش اسپرم انجام شود.
• آزمایش اسپرم می‌تواند به تشخیص برخی از مشکلات سلامتی مانند عفونت‌های پروستات یا واریکوسل کمک کند.
• قبل از انجام لقاح مصنوعی یا IVF
• قبل از پرتو درمانی در بیماران سرطانی

روش های آزمایش اسپرم

آزمایش اسپرم به دو روش انجام می‌شود:

• آزمایش اسپرم در آزمایشگاه:

در این روش، مرد باید در محیط آزمایشگاه و در یک مدت زمان کوتاه 10 دقیقه ای  نمونه اسپرم را در یک ظرف مخصوص جمع آوری نماید و آن را به تکنسین آزمایشگاه تحویل دهد. این روش در حال حاضر در بیشتر مراکز درمان ناباروری انجام می شود ولی به دلیل استرس بالا، مدت زمان کوتاه، ناتوانی در انزال و بحث های اخلاقی مانند خجالت و شرم و حیا برای بیشتر مردان یک فرایند سخت و پرچالش و عذاب آور است.

• آزمایش اسپرم در خانه

آزمایش اسپرم در خانه روشی برای بررسی کیفیت و باروری اسپرم مردان است که به طور فزاینده ای محبوبیت پیدا کرده است. این روش می تواند به عنوان جایگزینی برای آزمایش اسپرم در آزمایشگاه یا به عنوان ابزاری برای نظارت اولیه بر سلامت اسپرم در طول زمان استفاده شود.

زوجی که تصمیم به فرزندآوری می گیرند حداقل باید یک سال بدون استفاده از روش های پیشگیری بچه دار نشوند تا وارد فرآیند بررسی و درمان ناباروری شوند. این زمان می تواند برای زوجی که در سنین بالا ازدواج کرده اند و می خواهند بچه دار شوند، زمان زیادی باشد و شانس آنها برای داشتن فرزندی سالم را کاهش دهد، بنابراین وجود روش های سریع و ارزان قیمت تشخیص اولیه که در خانه و با استفاده از تلفن های هوشمند قابل استفاده باشد می تواند به تشخیص زودهنگام و درمان به موقع ناباروری مردان کمک زیادی کند.

با توجه به توسعه دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه که مبتنی بر فناوری های جدید مانند هوش مصنوعی هستند امکان ارایه نتایج آزمایش در لحظه وجود دارد. هم چنین به دلیل انجام تست در خانه استرس و زمان دیگر مطرح نیستند و مردان راحت تر می توانند روی باروری خود نظارت داشته باشند. تکرار پذیر بودن انجام آزمایش اسپرم در خانه نیز باعث شده است که مردان آزمایش اسپرم در خانه را به آزمایشگاه ترجیح بدهند.

مزایای آزمایش اسپرم در خانه

• راحتی: این روش در خانه و بدون نیاز به مراجعه به آزمایشگاه انجام می شود.
• حریم خصوصی: این روش به شما حریم خصوصی بیشتری می دهد.
• هزینه: این روش معمولاً ارزانتر از آزمایش اسپرم در آزمایشگاه است.
• سهولت استفاده: این روش به طور کلی آسان است و نیازی به آموزش خاصی ندارد.

انواع آزمایش اسپرم در خانه

• کیت های کیفی آزمایش اسپرم: این کیت ها برای اندازه گیری تعداد اسپرم در نمونه مایع منی و با توجه به استاندارهای پزشکی ساخته می شوند و فقط تعداد اسپرم لازم را برای بارور بودن را نشان می دهند.
• کیت های کمی آزمایش اسپرم: آگاهی از تعداد اسپرم به تنهایی برای ارزیابی باروری مردان کافی نیست و باید پارامترهای تحرک اسپرم و شکل اسپرم نیز مورد بررسی قرار گیرند. برای ارزیابی توام این سه پارامتر کیت های هوشمند و پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی ساختنه شده اند.

کیت آزمایش اسپرم در خانه اسپو

کیت آزمایش اسپرم در خانه اسپو یک کیت کامل سخت افزاری و نرم افزاری  مبتنی بر هوش مصنوعی و در گرید آزمایشگاهی است که می تواند تعداد، تحرک و شکل اسپرم را طی 2 دقیقه به کاربر گزارش دهد. این کیت شامل یک دستگاه میکروسکوپ خانگی کوچک و یک اپلیکیشن هوش مصنوعی است که امکان ارزیابی اسپرم مطابق با استانداردهای آزمایشگاه های باروری را به مردان می دهد.

مزایای گجت آزمایش اسپرم در خانه اسپو

گجت آزمایش اسپرم در خانه اسپو مزایای متعددی دارد، از جمله:

• راحتی: با استفاده از گجت آزمایش اسپرم اسپو می‌توان در خانه و در هر زمانی آزمایش اسپرم انجام داد و محدود به یک مکان یا زمان خاص نشد.
• آسانی: انجام آزمایش اسپرم با گجت اسپو بسیار آسان بوده و نیازی به مهارت خاصی ندارد و نتایج نیز به صورت ساده، نمایش و  به کاربران گزارش داده می شود.
• مقرون به صرفه: به دلیل تکرار پذیری و قابلیت انجام آزمایش به دفعات نامحدود با دستگاه این آزمایش نسبت به آزمایش اسپرم در آزمایشگاه ارزان‌تر است. هم چنین نیازی به مراجعه به مطب پزشک برای تفسیر آزمایش وجود ندارد و نتایج و ویدیو نمونه اسپرم در اختیار کاربر قرار می گیرد.
• حفظ حریم خصوصی: با انجام این آزمایش در خانه، حریم خصوصی کاربران حفظ می‌شود و فضای امنی را در هنگام آزمایش احساس می کنند.
• یپشتیبانی آنلاین: با استفاده از گجت ازمایش اسپرم در خانه اسپو می توانید یک مشاوره آنلاین با پزشک متخصص داشته باشید و نتایج آزمایش را با پزشک در میان بگذارید.
• امکان مشارکت همسر در جمع آوری نمونه: با انجام آزمایش در خانه می توانید از همسر خود برای جمع آوری نمونه کمک بخواهید.

چرا دستگاه آزمایش اسپرم در خانه اسپو توسط پزشکان توصیه می شود؟

مراجعه نكردن به موقع مردان به آزمایشگاه برای بررسی ناباروری از مشكلات عمده در حوزه ناباروری مردان است. به دلیل حس مردسالاری و مقاومت در برابر ارزیابی و تاکید بر این جمله که “من مشکلی ندارم” بیشتر مردان در طول عمر خود حتی یکبار هم برای ارزیابی سلامت باروری به آزمایشگاه مراجعه نمی کنند و بعد از آن مشکلات و اختلالات هنگام بچه دار شدن اتفاق می افتد.  از طرف دیگر  نامناسب بودن فضاهای جمع آوری نمونه برای آزمایش موجب شده مراجعه به پزشك و انجام آزمایش­های اولیه فشار روانی زیادی را به مردان تحمیل كند که موجب منصرف شدن مردان از انجام ارزیابی می شود.

دستگاه آزمایش اسپرم در خانه اسپو می تواند به عنوان یک راه حل خانگی و مورد تایید ارزیابی درستی از وضعیت باروری مردان را در خانه به آن ها دهد.

دقت دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه

دقت دستگاه آزمایش اسپرم در خانه اسپو بین 95 تا 98 درصد است. این میزان دقت با توجه به تحقیقات متعددی که انجام گرفته است با دقت آزمایش اسپرم در آزمایشگاه برابری می کند و می تواند به عنوان یک دستگاه مورد تایید برای ارزیابی اولیه از وضعیت باروری مردان شناخته شود.  البته این موضوع همیشه مطرح است که این دستگاه ها جایگزین پزشک نمی باشند و به عنوان روش های ارزیابی اولیه مطرح می باشند و برای آزمایش های تکمیلی و معاینات فیزیکی باید به پزشک مراجعه شود.

نحوه انجام آزمایش اسپرم

نحوه انجام آزمایش اسپرم به روش انجام آن بستگی دارد.

آزمایش اسپرم در آزمایشگاه

• برای انجام آزمایش اسپرم در آزمایشگاه، مرد باید به یک آزمایشگاه مراجعه کند.
• در آزمایشگاه، از مرد خواسته می‌شود تا نمونه‌ای از مایع منی را در یک ظرف مخصوص جمع‌آوری کند.
• سپس، نمونه مایع منی به آزمایشگاه ارسال می‌شود و در آنجا از نظر پارامترهای مختلف بررسی می‌شود.

آزمایش اسپرم در خانه

• برای انجام آزمایش اسپرم در خانه، مرد باید یک کیت آزمایش اسپرم در خانه تهیه کند.
• کیت آزمایش اسپرم شامل یک ظرف مخصوص جمع‌آوری نمونه، یک لام مخصوص، یک دستگاه میکروسکوپ خانگی کوچک، یک کیوآر کد اختصاصی و یک گوشی اندرویدی که نرم افزار هوش مصنوعی در آن نصب شده است می باشد.
• مرد باید طبق دستورالعمل‌های موجود در کیت، نمونه‌ای از مایع منی را جمع‌آوری کند.
• سپس، نمونه مایع منی وارد دستگاه موجود در کیت آزمایش شده و با فعال شدن نرم افزار در گوشی همراه نتایج همراه با ویدیو به نمایش در می‌آید.

هزینه آزمایش اسپرم

هزینه آزمایش اسپرم به روش انجام آن و محل انجام آزمایش بستگی دارد.

●       آزمایش اسپرم در آزمایشگاه: هزینه آزمایش اسپرم در سال ۱۴۰۲ در شهرها و آزمایشگاه ها متفاوت است.  میانگین ۱۳۰ تا ۱۸۰ هزار تومان هزینه آزمایشگاه برای هر آزمایش می باشد و با دفترچه هم نهایتا ۳۰ درصد از مبالغ اعلامی به عنوان حق بیمه اعمال و کسر می شود. هم چنین هزینه ویزیت متخصص اورولوژی یا متخصص زنان نیز به این هزینه اضافه می شود و یک مبلغ 250 الی 300 هزار تومان را برای هر آزمایش منجر می شود.

●       آزمایش اسپرم در خانه: هزینه کیت آزمایش اسپرم در خانه برای هر تست 240 هزار تومان است  که بسیار پایین تر از هزینه آزمایشگاه است. هم چنین می‌توان به تعداد نامحدود آزمایش اسپرم را با آن انجام داد. امکان پیگیری وضعیت بارروی نیز به دلیل وجود تاریخچه پرونده پزشکی برای کاربران فراهم است و می توانند با تغییر در سبک زندگی یا سبک شغلی خود وضعیت خود را بسنجند و دنبال کنند.

تفسیر آزمایش اسپرم

سازمان بهداشت جهانی استانداردی را به صورت یک راهنمای کلی جهت آنالیز مایع منی در دسترس قرار داده است. این استاندارد حداقل شاخص های مورد نیاز برای یک فرد بارور می باشد که در جدول زیر آمده است

پارامترهای مهم در آزمایش اسپرم

شکل اسپرم

شکل اسپرم یکی از پارامترهای مهمی است که در آزمایش اسپرم بررسی می شود. مورفولوژی اسپرم به اندازه و شکل سر، گردن و دم اسپرم اشاره دارد. هر گونه ناهنجاری در قطعه سر، قطعه میانی و قطعه دم به عنوان اسپرم با شکل غیر طبیعی شناخته می شود.

تحرک اسپرم

تحرک اسپرم یکی از مهمترین پارامترها در تفسیر آزمایش اسپرم است و به توانایی اسپرم در حرکت به سمت تخمک اشاره دارد. اسپرم های متحرک بیشتر شانس باروری تخمک را دارند.

تعداد اسپرم

تعداد اسپرم یکی از مهمترین پارامترها در تفسیر آزمایش اسپرم است که به طور مستقیم بر باروری مردان تاثیر می گذارد.

نکاتی برای داشتن اسپرم سالم

کیفیت اسپرم نقش مهمی در باروری مردان دارد. با رعایت برخی نکات ساده می توان به طور قابل توجهی کیفیت اسپرم را افزایش داد.

تغذیه

• یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
• از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی به وفور استفاده کنید.
• از مصرف غذاهای فرآوری شده، فست فود و غذاهای پرچرب خودداری کنید.
• مصرف آنتی اکسیدان ها را افزایش دهید. آنتی اکسیدان ها می توانند از اسپرم در برابر آسیب های اکسیداتیو محافظت کنند. منابع خوب آنتی اکسیدان ها شامل میوه ها، سبزیجات، چای سبز و قهوه است.
• از مکمل های غذایی مانند ویتامین C، ویتامین E، اسید فولیک و سلنیوم استفاده کنید.

ورزش

• به طور منظم ورزش کنید. ورزش می تواند جریان خون را به بیضه ها افزایش دهد و کیفیت اسپرم را بهبود بخشد.
• از ورزش های سنگین و طاقت فرسا خودداری کنید.

سبک زندگی

• از مصرف سیگار و دخانیات خودداری کنید. سیگار کشیدن می تواند به اسپرم آسیب برساند.
• از گرمای بیش از حد خودداری کنید. گرمای بیش از حد می تواند به تولید اسپرم آسیب برساند. از پوشیدن لباس های تنگ و استفاده از وان آب گرم یا سونای داغ خودداری کنید.
• به اندازه کافی بخوابید. خواب کافی برای سلامت کلی و باروری ضروری است.

مراقبت های پزشکی

• معاینات منظم را با پزشک خود انجام دهید.
• در صورت وجود هر گونه مشکل باروری، به دنبال کمک پزشکی باشید.

با رعایت این نکات می توانید به طور قابل توجهی کیفیت اسپرم خود را افزایش داده و شانس باروری خود را بهبود ببخشید.