اگرچه ویتامین A اغلب یک ماده غذایی در نظر گرفته می‌شود، اما در واقع گروهی از ترکیبات محلول در چربی از جمله رتینول، رتینال و استرهای رتینیل است. دو شکل ویتامین آ در غذا یافت می‌شود. ویتامین آ از پیش ساخته شده (رتینول و استرهای رتینیل) منحصرا در محصولات حیوانی مانند ماهی، لبنیات و جگر وجود دارد. در حالی که کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A در غذاهای گیاهی مانند میوه‌ها، سبزیجات و روغن‌های گیاهی وجود دارد. بدن برای استفاده از هر دو نوع این ویتامین A، باید آن‌ها را به رتینال و رتینوئیک اسید (شکل‌های فعال ویتامین آ) تبدیل کند.

ویتامین آ محلول در چربی است و در کبد به صورت رتینیل استرها ذخیره می‌شود. سایر کاروتنوئیدهای موجود در غذا مانند لیکوپن، لوتئین و زاگزانتین به ویتامین آ تبدیل نمی‌شوند و به آن‌ها کاروتنوئیدهای غیر پرو ویتامین A می‌گویند؛ که فعالیت‌های مهم دیگری غیر از تشکیل ویتامین A دارند. اشکال مختلف ویتامین آ به شکل میسل در مجرای روده حل می‌شود و توسط سلول‌های مخاطی دوازدهه جذب می‌شود.

بیشتر بدانید: ویتامین چیست؟ آشنایی با انواع ویتامین

عملکرد ویتامین آ در بدن

ویتامین A برای سلامتی بدن ضروری است. شاید یکی از شناخته شده ترین نقش‌های ویتامین A نقش آن در سلامت چشم و بینایی باشد. رتینال، شکل فعال ویتامین A با پروتئین اپسین ترکیب می‌شود و رودوپسین را تشکیل می‌دهد. رودوپسین مولکولی ضروری برای دیدن رنگ‌ها و دید در شب است. همچنین به محافظت از قرنیه (خرجی‌ترین لایه چشم) و ملتحمه (غشای نازک پوشاننده سطح چشم و داخل پلک) کمک می‌کند.

علاوه بر این، ویتامین آ در حفظ بافت‌های سطحی مانند پوست، روده‌ها، ریه‌ها، مثانه و گوش داخلی موثر است. این ویتامین با رشد و توزیع لنفوسیت‌های T، از عملکرد سیستم ایمنی حمایت می‌کند. لنفوسیت‌های T نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند که از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کنند. ویتامین A به حفظ سلامت سلول‌های پوست، باروری مردان و زنان و رشد جنین کمک می‌کند.

خواص ویتامین A

ویتامین A یک ماده مغذی مهم است که خواص زیادی برای سلامتی دارد:

ویتامین A، یک آنتی اکسیدان قوی

کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A مانند بتا کاروتن، آلفا کاروتن و بتاکریپتوکسانتین پیش ساز ویتامین آ هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. کاروتنوئیدها از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد که با تولید استرس اکسیداتیو به بدن آسیب میزنند، محافظت می‌کنند. استرس اکسیداتیو با شرایط مزمنی مانند دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی در ارتباط است. رژیم‌های غذایی سرشار از کاروتنوئیدها به کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها کمک می‌کند.

ویتامین A برای چشم

همانطور که گفته شد، ویتامین آ برای سلامت چشم و بینایی ضروری است. مصرف کافی ویتامین A در رژیم غذایی به محافظت در برابر برخی بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که سطوح بالای بتا کاروتن، آلفا کاروتن و بتا کریپتوکسانتین در خون ممکن است خطر ابتلا به AMD را تا 25% کاهش دهد. این کاهش خطر می‌تواند به محافظت از بافت ماکولا توسط مواد مغذی کاروتنوئیدی با کاهش سطح استرس اکسیداتیو مرتبط است.

ویتامین A و سرطان

میوه‌ها و سبزیجات غنی از کاروتنوئیدها به دلیل خواص آنتی اکسیدانی ممکن است از بدن در برابر انواع خاصی از سرطان‌ها محافظت کنند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای بر روی بیش از 10000 بزرگسال نشان داد که افراد سیگاری با بالاترین سطح آلفا کاروتن و بتا کریپتوکسانتین در خون، به ترتیب 46% و 61% کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان ریه نسبت به افراد غیر سیگاری با کمترین میزان دریافت این مواد مغذی هستند. علاوه بر این، مطالعات دیگر نشان داده است که رتینوئیدها ممکن است از رشد سلول‌های سرطانی خاص مانند سلول‌های سرطان مثانه، سینه و تخمدان جلوگیری کنند.

ویتامین A برای پوست

سطح رتینوئیدها هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش در پوست کاهش می‌یابد. رژیم غذایی سرشار از کاروتنوئیدها مانند بتا کاروتن می‌تواند از آسیب سلولی، پیری پوست و بیماری‌های پوستی جلوگیری کند. کاروتنوئیدها همچنین می‌توانند به محافظت از پوست در برابر عوامل محیطی مانند آلودگی و اشعه ماورا بنفش نور خورشید کمک کنند و بر سلامت و ظاهر پوست تاثیر بگذارند. رتینوئیدها باعث افزایش گردش سلولی پوست می‌شوند. بنابراین در بهبود هایپرپیگمنتاسیون و لکه‌های ناشی از افزایش سن و نور خورشید و به طور کلی یکنواخت شدن رنگ پوست موثراند.

ویتامین A برای مو

ویتامین A برای رشد سلول‌ها ضروری است که به نوبه خود به رشد موها نیز کمک می‌کند. غدد پوست نیز از ویتامین آ برای تولید سبوم استفاده می‌کنند. سبوم پوست سر را مرطوب و موها را سالم نگه می‌دارد. رتینوئیک اسید سلول‌های بنیادی فولیکول مو را تقویت می‌کند و بر عملکرد چرخه مو تاثر می‌گذارد.

افراد مبتلا به کمبود ویتامین آ ممکن است موهای ضعیف‌تری داشته باشند که بیشتر مستعد شکسته شدن و ریزش است. دریافت مقادیر مناسب ویتامین A، می‌تواند به رشد موهای سالم کمک کند و موها را قوی‌تر و ضخیم‌تر کند. همچنین این ویتامین به کاهش موخوره و جلوگیری از شکستن موهای شکننده کمک می‌کند.

ویتامین A برای تقویت اسپرم و تخمک

ویتامین A برای تولید مثل مردان و زنان ضروری است زیرا در رشد اسپرم و تخمک نقش دارد. ویتامین آ دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است و بنابراین از غدد جنسی و بافت‌های تولید مثلی در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. رتینوئیک اسید ممکن است از طریق تاثیر بر تنظیم مورفولوژی و غلظت اسپرم، در باروری مردان تاثیر داشته باشد.

ویتامین A و تقویت سیستم ایمنی

ویتامین A با تحریک پاسخ ایمنی در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها بر تقویت سیستم ایمنی اثر می‌گذارد. این ویتامین در ایجاد سلول‌های خاص مانند لنفوسیت‌های B و T نقش دارند. کمبود این ماده مغذی منجر به افزایش مولکول‌ها پیش التهابی می‌شود که پاسخ و عملکرد سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند.

منابع ویتامین A

منابع غذایی بسیاری از کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A و ویتامین A پیش ساخته وجود دارد. ویتامین A پیش ساخته نسبت به منابع گیاهی کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A راحت‌تر جذب می‌شود و توسط بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل، کسانی که از رژیم‌های غذایی گیاهخواری پیروی می‌کنند، باید به دریافت کافی غذاهای غنی از کاروتنوئیدها دقت داشته باشند. توانایی بدن برای تبدیل موثر کاروتنوئیدها مانند بتا کاروتن به ویتامین A فعال به عوامل زیادی از جمله ژنتیک، رژیم غذایی، سلامت کلی بدن و داروهای مصرفی بستگی دارد.

• غذاهایی که دارای بالاترین میزان ویتامین آ پیش ساخته هستند، شامل موارد زیر است:
• زرده تخم مرغ، جگر گاو، جگر ماهی، کره، روغن کبد ماهی، جگر مرغ، ماهی سالمون و پنیر چدار.
• غذاهای سرشار از کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A شامل موارد زیر است:
• کدو تنبل، هویج، کلم پیچ، اسفناج، طالبی، پاپایا و فلفل قرمز.

کمبود ویتامین A

کمبود ویتامین A در کشورهای توسعه یافته نادر، اما در کشورهای در حال توسعه که ممکن است دسترسی افراد به منابع غذایی ویتامین آ و کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A محدود باشد، رایج است. کمبود ویتامین A می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود. به گفته سازمان بهداشت جهانی، کمبود ویتامین آ علت اصلی نابینایی قابل پیشگیری در کودکان در سراسر جهان است.

کمبود ویتامین آ همچنین شدت و خطر مرگ در اثر عفونت‌هایی مانند سرخک و اسهال را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که کمبود ویتامین A خطر کم خونی و مرگ را در زنان باردار افزایش می‌دهد و با کاهش رشد و نمو روی جنین تاثیر منفی دارد. از علائم دیگر کمبود ویتامین آ، مشکلات پوستی مانند هایپرکراتوزیس و آکنه است.

بیشتر بخوانید: کمبود کدام ویتامین باعث مشکلات پوستی می‌شود؟

سخن پایانی

در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز، با ویتامین A و خواص آن آشنا شدیم. ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و ضروری برای بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن است. این ویتامین برای حفظ سلامت چشم، پیشگیری از سرطان، حفظ سلامت و کیفیت پوست و مو و تقویت سلامت جنسی مفید است. شما می‌توانید در صورت تمایل، نسبت به خرید قرص ویتامین A از داروخانه آنلاین مثبت سبز اقدام نمایید.