راهنمای کامل انتخاب قرص خواب آور؛ از قوی‌ترین داروها تا گزینه‌های گیاهی

بهترین قرص‌های خواب آور کدامند؟

اگر برای داشتن خواب خوب به کمی‌ کمک نیاز دارید، احتمالا قرص‌های تنظیم خواب موثر باشند. بهترین قرص خواب آور عبارتند از:

• بنزودیازپین
• دیازپام
• آلپرازولام
• کلونازپام
• فلوکستین
• فلووکسامین
• باربیتورات‌
• اسلیپمد
• قرص خواب آور گیاهی ترانکی وال
• قرص خواب والی فلور
• کپسول والتونین نوتراکس
• سافت ژل اسلینایت ویواتیون

قرص خواب بنزودیازپین

بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines) که در اصطلاح عامیانه به آن‌ها «بنزو» نیز گفته می‌شود، دسته‌ای از داروهای نسخه‌ای مانند دیازپام، آلپرازولام و کلونازپام هستند. این داروها با تقویت اثر یک ماده شیمیایی در مغز به نام گابا (GABA) کار می‌کنند.

در سایت clevelandclinic درباره نقش گابا آمده است:

متن انگلیسی:

Benzodiazepines tell your brain to release a neurotransmitter, gamma-aminobutyric acid (GABA). This neurotransmitter has a specific job: It makes your nervous system less active.

ترجمه فارسی:

وظیفه گابا کند کردن فعالیت سیستم عصبی مرکزی و ایجاد احساس آرامش و خواب‌آلودگی است.

بنزودیازپین‌ها برای درمان مشکلاتی نظیر بی‌خوابی، اضطراب، حملات پانیک و تشنج تجویز می‌شوند. این داروها خطر بالای وابستگی و اعتیاد دارند و معمولا فقط برای مصرف کوتاه‌مدت توصیه می‌شوند. قطع ناگهانی آن‌ها می‌تواند منجر به بی‌خوابی بازگشتی شود که در آن مشکلات خواب با شدت بیشتری برمی‌گردند.

قرص خواب آور دیازپام

دیازپام (Diazepam) که با نام تجاری معروف والیوم (Valium) نیز شناخته می‌شود، دارویی از خانواده بنزودیازپین‌ها است که فعالیت مغز و سیستم عصبی مرکزی را کند می‌کند. این دارو به دلیل اثرات آرام‌بخش و خواب‌آوری که دارد، علاوه بر کمک به شروع خواب یا حفظ آن، در موارد مختلف دیگری نیز تجویز می‌شود، از جمله:

• درمان اضطراب
• تسکین عضلانی و تشنج
• آرام‌بخش قبل از جراحی‌ها یا اقدامات پزشکی

قرص خواب آلپرازولام

آلپرازولام (Alprazolam) که بیشتر با نام تجاری زاناکس (Xanax) شناخته می‌شود، دارویی از طبقه بنزودیازپین‌ها است. اگرچه این دارو عمدتا برای درمان اختلالات اضطرابی و پانیک (حملات ترس ناگهانی) تایید شده است، اما به دلیل اثرات آرام‌بخشی، به صورت آف-لیبل یعنی بدون تایید رسمی برای این مورد خاص، برای درمان بی‌خوابی نیز به کار می‌رود.

آلپرازولام به سرعت جذب شده و اثرات خواب‌آلودگی و آرام‌بخش آن معمولا بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه پس از مصرف ظاهر می‌شود. اثرات آرام‌بخش این دارو معمولا ۸ تا ۱۲ ساعت باقی می‌ماند، اگرچه دفع کامل آن از بدن ممکن است چندین روز طول بکشد.

قرص خواب کلونازپام

کلونازپام (Clonazepam) که با نام تجاری کلونوپین نیز شناخته می‌شود، دارویی از خانواده بنزودیازپین‌ها است. اگرچه بسیاری از افراد آن را به عنوان یک قرص خواب می‌شناسند، اما کاربردها و ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از سایر داروهای این دسته متمایز می‌کند.

برخلاف بسیاری از داروهای خواب که برای بی‌خوابی عمومی تجویز می‌شوند، وضعیت کلونازپام متفاوت است. کلونازپام به‌طور اختصاصی برای درمان اختلال رفتار خواب REM (وضعیتی که در آن فرد در مرحله خواب عمیق، رویاهای خود را به‌صورت فیزیکی اجرا می‌کند) استفاده می‌شود.

در وب‌سایت NCBI، در رابطه با عدم تایید سازمان FDA برای استفاده از کلونازپام در درمان بی‌خوابی عمومی، چنین آمده است:

متن انگلیسی:

Clonazepam has anticonvulsant and anxiolytic effects; it is FDA-approved for treating seizure and panic disorders. Clonazepam also has off-label use as monotherapy or adjunctive therapy to treat mania, restless leg syndrome, insomnia, tardive dyskinesia, and REM sleep behavior disorder.

ترجمه فارسی:

جالب است بدانید که این دارو برای درمان عمومی بی‌خوابی مورد تایید FDA نیست و بیشتر برای تشنج، اختلالات اضطرابی و پانیک تجویز می‌شود.

کلونازپام پتانسیل بالایی برای ایجاد وابستگی و اعتیاد دارد، بنابراین هرگز نباید بدون نظارت دقیق پزشک و برای مدت طولانی مصرف شود. همچنین قطع ناگهانی این دارو می‌تواند منجر به بی‌خوابی بازگشتی شدید، تشنج و سایر علائم خطرناک ترک شود.

قرص خواب فلوکستین

فلوکستین (Fluoxetine) که با نام تجاری معروف پروزاک (Prozac) شناخته می‌شود، برخلاف تصور رایج، یک قرص خواب اختصاصی نیست؛ بلکه دارویی از دسته ضدافسردگی‌های SSRI (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) است. فلوکستین با افزایش سطح سروتونین در مغز به حفظ تعادل روانی کمک می‌کند. موارد مصرف اصلی آن عبارتند از:

• درمان افسردگی و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• درمان اختلال پانیک (حملات ترس ناگهانی) و پرخوری عصبی (بولیمیا)
• کاهش علائم اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD)

قرص خواب فلووکسامین

داروی فلووکسامین (Fluvoxamine) در دسته «مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین» یا SSRIها قرار می‌گیرد. این دارو بر روی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین تاثیر می‌گذارد تا خلق‌وخو را بهبود بخشیده و احساس آرامش ایجاد کنند.

اگرچه فلووکسامین عمدتا برای درمان اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و افسردگی تجویز می‌شود، اما به دلیل تاثیر خاصی که بر افزایش سطح ملاتونین دارد، گاهی در دوزهای پایین برای بهبود کیفیت خواب (به‌ویژه زمانی که ناشی از اضطراب باشد) به کار می‌رود.

در پایگاه اطلاعاتی PubMed درباره تاثیر فلووکسامین بر افزایش سطح ملاتونین درون‌زا آمده است:

متن انگلیسی:

Fluvoxamine, a selective serotonin reuptake inhibitor, has been shown to markedly increase the plasma concentrations of endogenous melatonin… This effect is likely due to the inhibition of melatonin metabolism by fluvoxamine, primarily through the inhibition of CYP1A2.

ترجمه فارسی:

فلووکسامین، که یک مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین است، به‌طور قابل‌توجهی غلظت پلاسمایی ملاتونین درون‌زا را افزایش می‌دهد. این اثر احتمالا ناشی از مهار متابولیسم ملاتونین توسط فلووکسامین، عمدتا از طریق مهار آنزیم CYP1A2 است.

با این حال، استفاده از داروی فلووکسامین صرفا به‌عنوان داروی خواب، به دلیل تداخلات دارویی گسترده و نیاز به بررسی‌های بیشتر، همچنان موضوع بحث‌های علمی است.

قرص خواب باربیتورات‌

قدیمی‌ترین انواع داروهای آرام‌بخش هستند که از قرن نوزدهم وجود داشته‌اند. باربیتورات‌ها مستقیما روی گیرنده‌های گابا در مغز تاثیر می‌گذارند تا فعالیت سیستم عصبی را کاهش دهند، عضلات را شل کنند و ضربان قلب را پایین بیاورند.

اگر به دنبال بهترین داروی خواب بدون عوارض هستید، باربیتورات انتخاب مناسبی نیست. امروزه به دلیل خطر بسیار بالای اعتیاد و احتمال اوردوز مرگبار، به ندرت به عنوان قرص خواب استفاده می‌شوند و بیشتر در بیهوشی عمومی یا درمان تشنج کاربرد دارند.

قرص خواب اسلیپمد

این مکمل ترکیبی حاوی ملاتونین و عصاره‌های گیاهی آرام‌بخش است که با تنظیم ساعت بیولوژیک بدن، به کاهش زمان به خواب رفتن و بهبود کیفیت خواب در افراد دچار بی‌خوابی شبانه کمک می‌کند.

363,000 تومان
181,500 تومان

قرص خواب آور گیاهی ترانکی وال

ترانکی‌وال بهترین قرص خواب گیاهی بدون عوارض، حاوی سنبل‌الطیب و بادرنجبویه است که بدون ایجاد وابستگی، اضطراب روزانه را کاهش داده و خوابی عمیق و آرام را برای شما به ارمغان می‌آورد.

قرص خواب والی فلور

این قرص خواب گیاهی با بهره‌گیری از خواص عصاره ریشه سنبل‌الطیب و گل ساعتی، انتخابی عالی برای رفع بی‌خوابی‌های ناشی از تنش‌های عصبی و بی‌قراری است که به تداوم خواب در طول شب کمک می‌کند.

کپسول والتونین نوتراکس

والتونین با فرمولاسیونی پیشرفته از ملاتونین، GABA و گیاهان دارویی، علاوه بر تسهیل شروع خواب، در کاهش استرس و بهبود اختلالات خواب ناشی از سفرهای طولانی (Jet Lag) بسیار موثر عمل می‌کند.

346,500 تومان
270,300 تومان

سافت ژل اسلینایت ویواتیون

این محصول به عنوان یک قرص تنظیم خواب بدون عوارض شناخته می‌شود که با داشتن دوز مناسبی از ملاتونین و ترکیبات آرام‌بخش، در قالب کپسول‌های ژلاتینی نرم تولید شده است. جذب سریع‌تری دارد و به تنظیم سیکل خواب و بیداری و رفع خستگی مفرط کمک می‌کند.

280,500 تومان
196,400 تومان

قرص خواب چیست؟

قرص‌های خواب که در منابع علمی با نام‌هایی مانند داروهای آرام‌بخش-خواب‌آور (Sedative-hypnotics)، هیپنوتیک‌ها، مسکن‌ها یا آرام‌بخش‌ها نیز شناخته می‌شوند، دسته‌ای از داروها هستند که برای ایجاد، حفظ یا بهبود کیفیت خواب استفاده می‌شوند. قرص خواب به افرادی که در به خواب رفتن مشکل دارند یا در طول شب مکررا بیدار می‌شوند، کمک می‌کنند.

قرص خواب چگونه کار می‌کند؟

به‌طور کلی، این داروها با تاثیر بر مواد شیمیایی و مدارهای مغزی که چرخه خواب و بیداری شما را تنظیم می‌کنند، عمل می‌کنند. مکانیسم عملکرد آن‌ها بسته به نوع دارو متفاوت است:

تسهیل فعالیت گابا (GABA): بسیاری از قرص‌های خواب تجویزی مانند بنزودیازپین‌ها و داروهای Z مثل زولپیدم با تقویت اثر یک ماده شیمیایی به نام گابا در مغز کار می‌کنند. گابا یک انتقال‌دهنده عصبی است که فعالیت سیستم عصبی مرکزی را کند کرده و باعث ایجاد احساس آرامش و خواب‌آلودگی می‌شود.

مسدود کردن هیستامین: بسیاری از داروهای خواب بدون نسخه (OTC) حاوی آنتی هیستامین هستند. هیستامین ماده‌ای در بدن است که باعث بیداری و هوشیاری می‌شود؛ این داروها با مسدود کردن اثر هیستامین، باعث خواب‌آلودگی می‌شوند.

تنظیم هورمون ملاتونین: برخی مکمل‌ها یا داروها از طریق هورمون ملاتونین عمل می‌کنند. ملاتونین هورمونی است که به‌طور طبیعی در بدن ترشح می‌شود و مسئول مدیریت چرخه خواب و بیداری و فرستادن سیگنال زمان خواب به مغز است.

تاثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی دیگر: برخی داروهای ضدافسردگی که در دوزهای پایین برای خواب تجویز می‌شوند، بر موادی مانند نوراپی‌نفرین، دوپامین و سروتونین تاثیر می‌گذارند تا احساس آرامش ایجاد کنند.

انواع قرص خواب‌آور کدامند؟

گزینه‌های مختلفی برای بهبود خواب وجود دارد که از مکمل‌های طبیعی تا داروهای قوی نسخه‌ای را شامل می‌شود. انواع این داروها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

۱. داروهای خواب آور نسخه‌ای

این داروها قوی‌تر از گزینه‌های بدون نسخه هستند و حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا خطر وابستگی و عوارض جانبی در آن‌ها جدی‌تر است.

بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines): این داروها با تقویت اثر ماده شیمیایی گابا در مغز، باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی و ایجاد آرامش می‌شوند. به دلیل خطر اعتیاد، معمولا برای مصرف کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند.

داروهای Z (غیر بنزودیازپین‌ها): مانند زولپیدم، اس‌زوپیکلون و زالپلون. این داروها با کاهش فعالیت مغز به خوابیدن کمک می‌کنند و نسبت به بنزودیازپین‌ها ریسک وابستگی کمتری دارند، اما همچنان بدون خطر نیستند.

آنتاگونیست‌های گیرنده اورکسین: داروهای جدیدتری مانند سوورکسانت و لمبورکسانت که با مسدود کردن ماده‌ای در مغز که شما را بیدار نگه می‌دارد، عمل می‌کنند.

داروهای ضدافسردگی با اثر خواب‌آوری: برخی داروهای ضدافسردگی مانند ترازودون، آمی‌تریپتیلین و دوکسپین در دوزهای پایین برای درمان بی‌خوابی به‌ویژه اگر همراه با اضطراب باشد تجویز می‌شوند.

آگونیست‌های گیرنده ملاتونین: مانند راملتئون که مشابه هورمون ملاتونین عمل کرده و به شروع خواب کمک می‌کند.

۲. قرص خواب آور بدون نسخه (OTC)

این داروها بدون نیاز به نسخه پزشک در داروخانه‌ها در دسترس هستند و معمولا برای بی‌خوابی‌های موقت استفاده می‌شوند.

آنتی‌هیستامین‌ها: اکثر داروهای خواب بدون نسخه حاوی آنتی‌هیستامین مانند دیفن‌هیدرامین یا دوکسی‌لامین هستند. این مواد با مسدود کردن هیستامین در مغز باعث خواب‌آلودگی می‌شوند. بدن خیلی سریع نسبت به این داروها مقاوم می‌شود، بنابراین برای استفاده طولانی‌مدت مناسب نیستند.

۳. مکمل‌های بهبود خواب گیاهی و طبیعی

بسیاری از افراد برای اجتناب از داروهای شیمیایی به این گزینه‌ها رو می‌آورند.

ملاتونین (Melatonin): هورمونی که بدن به‌طور طبیعی تولید می‌کند تا چرخه خواب و بیداری را تنظیم کند. قرص ملاتونین برای مشکلاتی مثل پرواززدگی (Jet lag) یا تنظیم ساعت خواب مفید است.

ریشه سنبل‌الطیب (Valerian Root): گیاهی که قرن‌هاست به عنوان آرام‌بخش استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد با گیرنده‌های گابا در مغز تعامل دارد.

189,000 تومان
169,900 تومان

سایر گزینه‌ها: استفاده از دمنوش‌هایی مانند بابونه، گیاه رازک و گل ساعتی یا شیر گرم نیز برای آرامش قبل از خواب توصیه شده است.

4. قرص خواب آور بدون عوارض

کم‌عارضه‌ترین قرص خواب آوری که افراد بزرگسال سالم بدون بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در دوزهای کم استفاده کنند قرص ملاتونین است. توجه کنید ملاتونین چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کند و مکانیسم آن با سایر داروهای خواب آور متفاوت است. همچنین می‌توانید از مکمل‌های گیاهی موجود در داروخانه به عنوان قرص خواب آور با کم‌ترین عوارض استفاده کنید.

قرص خواب‌آور قوی؛ کدام داروها بیشترین تاثیر را دارند؟

داروهای نسخه‌ای به دلیل تاثیر مستقیم بر مدارها و مواد شیمیایی مغز، بسیار قوی‌تر از گزینه‌های گیاهی یا بدون نسخه هستند. این داروها به دسته‌های تخصصی زیر تقسیم می‌شوند:

مصرف داروهای قوی حتما باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا ترکیب آن‌ها با الکل یا داروهای مسکن مخدر می‌تواند منجر به توقف تنفس و مرگ شود.

چه زمانی باید به سراغ قرص خواب رفت؟

پزشکان و متخصصان توصیه می‌کنند که قرص‌های خواب نباید اولین انتخاب باشند. ضرورت مصرف معمولا در شرایط زیر تعیین می‌شود:

• بی‌خوابی‌های گذرا و موقعیتی
• تاثیر بر عملکرد روزانه
• شکست روش‌های غیردارویی
• نیاز به استراحت فوری

قرص‌های خواب‌آور قوی برای چه افرادی مناسب است؟

داروهای خواب‌آور نسخه‌ای و قوی برای هر کسی که مشکل خواب دارد، توصیه نمی‌شوند. این داروها معمولا برای گروه‌های زیر در نظر گرفته می‌شوند:

افرادی که روش‌های غیردارویی در آن‌ها شکست خورده است: پزشکان معمولا زمانی به سراغ این داروها می‌روند که تغییرات رفتاری و درمان شناختی-رفتاری تاثیر کافی نداشته باشد.

بیماران دچار بحران‌های حاد و کوتاه‌مدت: افرادی که به دلیل یک واقعه بسیار استرس‌زا مانند سوگواری یا طلاق دچار بی‌خوابی شده‌اند، می‌توانند برای مدتی کوتاه از این داروها استفاده کنند.

افرادی که عملکرد روزانه‌شان مختل شده است: زمانی که کم‌خوابی باعث کاهش شدید تمرکز، تضعیف سیستم ایمنی و اختلال در خلق‌وخو می‌شود.

بیماران دارای اختلالات همراه: کسانی که بی‌خوابی آن‌ها ریشه در افسردگی یا اضطراب دارد، ممکن است با دوزهای پایین برخی داروهای خاص مانند داروهای ضدافسردگی خواب‌آور تحت درمان قرار گیرند.

مسافران یا افراد دارای اختلال ساعت بیولوژیک: برای مدیریت کوتاه‌مدت مشکلاتی مثل پرواززدگی یا تغییر ناگهانی شیفت کاری.

قرص خواب‌آور قوی در حد بیهوشی؛ واقعیت یا خطر؟

عبارت در حد بیهوشی در دنیای پزشکی هم یک واقعیت تاریخی دارد و هم یک هشدار جدی برای سلامتی:

واقعیت تاریخی (باربیتورات‌ها): دسته‌ای از داروهای قدیمی به نام باربیتورات‌ها وجود دارند که هم به عنوان قرص خواب و هم به عنوان داروی بیهوشی عمومی استفاده می‌شوند. اما امروزه به دلیل خطر بالای اعتیاد و پتانسیل بالای اوردوز، دیگر به ندرت برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شوند.

خطر «پاسخ ندادن به محرک‌ها»: آنچه مردم به عنوان «بیهوشی» از یک قرص خواب انتظار دارند، در پزشکی می‌تواند نشانه مسمومیت یا اوردوز باشد. ترکیب قرص‌های خواب با الکل یا داروهای مسکن مخدر (Opioids) می‌تواند فرد را به وضعیتی برساند که تنفس او به‌شدت کند یا کاملاً متوقف شود.

توهم کارایی: برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند این داروها فرد را ساعت‌ها به خواب عمیق می‌برند، مطالعات نشان داده که قوی‌ترین داروها به‌طور متوسط تنها ۳۵ دقیقه به کل زمان خواب اضافه می‌کنند.

رفتارهای خطرناک در خواب (پاراسومنیا): مصرف دوزهای بسیار بالا یا داروهای قوی (مثل Z-drugs) می‌تواند باعث شود فرد در وضعیتی شبیه به بیهوشیِ هوشیار، فعالیت‌هایی مثل رانندگی یا غذا خوردن در خواب انجام دهد بدون اینکه بعداً چیزی به یاد بیاورد.

هشدار: هرگونه تلاشی برای رسیدن به حالت بیهوشی با استفاده از قرص خواب، خطر مرگ ناشی از ایست تنفسی را به‌شدت افزایش می‌دهد.

راهنمای انتخاب قرص خواب آور

از دیدگاه علم پزشکی بهترین قرص خواب آور وجود ندارد و یک نسخه واحد برای همه افراد نمی‌توان پیچید. انتخاب بهترین گزینه کاملا به نوع اختلال خواب شما، وضعیت سلامتی و صلاحدید پزشک بستگی دارد. برای نتیجه‌گیری و انتخاب فردی، باید موارد زیر را در نظر بگیرید:

۱. انتخاب بهترین قرص خواب بدون عوارض بر اساس نوع مشکل خواب

بهترین دارو برای بی‌خوابی شبانه باید مستقیما با نوع بی‌خوابی شما مطابقت داشته باشد:

اگر در «به خواب رفتن» مشکل دارید: داروهایی مانند زالپلون، راملتئون یا تریازولام گزینه‌های مناسبی هستند زیرا اثر کوتاه‌مدت دارند.

اگر در «بیدار شدن مکرر و ماندن در حالت خواب» مشکل دارید: داروهایی با اثر طولانی‌تر مانند دوکسپین یا آنتاگونیست‌های اورکسین مثل سوورکسانت توصیه می‌شوند.

اگر هر دو مشکل را دارید: داروهایی مانند اس‌زوپیکلون یا زولپیدم پیوسته رهش برای هر دو حالت تایید شده‌اند.

۲. انتخاب موثرترین قرص خواب آور بر اساس علت ریشه‌ای

اگر بی‌خوابی ناشی از اضطراب است: بنزودیازپین‌هایی مثل آلپرازولام (Xanax) یا لورازپام ممکن است به دلیل اثرات ضداضطرابی همزمان مفید باشند، اما فقط برای استفاده کوتاه‌مدت.

اگر بی‌خوابی با افسردگی همراه است: برخی داروهای ضدافسردگی با خاصیت آرام‌بخشی مثل ترازودون یا میرتازاپین در دوزهای پایین انتخاب‌های رایجی هستند (هرچند تایید رسمی FDA برای بی‌خوابی ندارند).

اگر به دنبال یک راهکار دارویی هستید، بهترین استراتژی به شرح زیر است:

۱. کمترین دوز ممکن را برای کوتاه‌ترین زمان ممکن (مثلا ۲ تا ۴ هفته) استفاده کنید.

۲. هرگز دارو را به مدت طولانی هر شب مصرف نکنید تا از وابستگی و بی‌خوابی بازگشتی جلوگیری شود.

۳. به خاطر داشته باشید که قرص‌های خواب معجزه نمی‌کند و به‌طور متوسط تنها حدود ۸ تا ۲۰ دقیقه زمان به خواب رفتن را تسریع کرده و حدود ۳۵ دقیقه به کل زمان خواب اضافه می‌کنند.

عوارض پنهان قرص‌های خواب‌آور و هشدارهای جدی

مصرف قرص‌های خواب‌آور، فراتر از ایجاد خواب‌آلودگی، می‌تواند پیامدها و عوارض جانبی گسترده‌ای داشته باشد که بسیاری از آن‌ها در نگاه اول پنهان هستند. در ادامه به بررسی دقیق این عوارض و هشدارهای ایمنی پرداخته می‌شود:

اثر خمارگونه (Hangover Effect): تقریبا ۸ نفر از هر ۱۰ نفر روز بعد از مصرف، دچار خواب‌آلودگی، گیجی، کندی در تفکر و مشکلات تعادلی می‌شوند که انجام کارهای روزمره مانند رانندگی را خطرناک می‌کند.

رفتارهای خطرناک در خواب (پاراسومنیا): برخی داروها به‌ویژه داروهای Z می‌توانند باعث شوند فرد در حالی که کاملا خواب است، فعالیت‌های پیچیده‌ای مثل راه رفتن در خواب، خوردن، صحبت کردن یا حتی رانندگی انجام دهد و پس از بیداری چیزی به یاد نیاورد.

خطرات جدی برای سلامت جسمی: مصرف منظم قرص خواب می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را تا ۴.۶ برابر افزایش دهد و همچنین خطر ابتلا به پنومونی (ذات‌الریه) را به دلیل تاثیر بر ریه‌ها بالا ببرد.

تشدید مشکلات تنفسی: این داروها (به‌ویژه بنزودیازپین‌ها) می‌توانند آپنه خواب (توقف تنفس در خواب) و خرخر کردن را وخیم‌تر کنند.

بی‌خوابی بازگشتی (Rebound Insomnia): پس از قطع دارو، ممکن است بی‌خوابی با شدتی بسیار بیشتر از قبل بازگردد و بدن به دارو وابسته شود.

علائم حساسیت به قرص خواب آور

واکنش‌های آلرژیک شدید یکی از عوارض جانبی جدی قرص‌های خواب‌آور نسخه‌ای است. واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) معمولا شامل موارد زیر است:

• تورم صورت، لب‌ها یا زبان
• تنگی نفس یا مشکل در بلع
• خارش شدید یا کهیر
• حالت تهوع و استفراغ بلافاصله پس از مصرف

در صورت مشاهده هرگونه نشانه غیرعادی پس از مصرف، باید فورا با فوریت‌های پزشکی تماس گرفت.

آیا قرص خواب آور قوی برای نوجوانان مناسب است؟

به‌طور کلی، داروهای خواب‌آور قوی و نسخه‌ای برای افراد زیر ۱۸ سال تایید نشده‌اند و استفاده از آن‌ها در این گروه سنی با محدودیت‌ها و هشدارهای جدی همراه است.

• ایمنی و اثربخشی داروهایی مانند آلپرازولام در بیماران اطفال و نوجوانان به اثبات نرسیده است. در حال حاضر هیچ داروی خواب‌آور نسخه‌ای به‌طور اختصاصی برای کودکان و نوجوانان در دسترس نیست.
• داروهایی مانند فلوکستین که گاهی برای مشکلات خواب یا روانی مرتبط تجویز می‌شوند، در نوجوانان و جوانان زیر ۲۴ سال خطر افکار و رفتارهای خودکشی را افزایش می‌دهند. همچنین این دارو می‌تواند باعث کاهش اشتها و وزن در کودکان شود.
• استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها برای خواباندن کودکان و نوجوانان مورد تایید نیست و خطر اوردوز را به همراه دارد.
• تغییر در رفتارهای خواب بهترین روش برای بهبود وضعیت خواب در کودکان و نوجوانان است.

آیا قرص خواب آور قوی برای زنان باردار مناسب است؟

مصرف اکثر قرص‌های خواب‌آور چه نسخه‌ای و چه بدون نسخه در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، مگر در موارد بسیار حاد و تحت نظر مستقیم پزشک. مشکلاتی که داروهای خواب برای مادران باردار و جنین آن‌ها ایجاد می‌کند شامل موارد زیر هستند:

خطر نقص مادرزادی و عوارض نوزادی: داروهایی مثل آلپرازولام در دسته D بارداری قرار دارند و می‌توانند باعث نقص‌های مادرزادی شوند. مصرف این داروها در ماه‌های آخر بارداری منجر به بروز علائم جدی در نوزاد می‌شود، از جمله:

سندرم ترک نوزادی: نوزاد ممکن است با لرزش، تحریک‌پذیری، مشکلات تغذیه و گریه‌های تسکین‌ناپذیر متولد شود.

مشکلات تنفسی و رخوت: نوزاد ممکن است دچار خواب‌آلودگی شدید (Sedation) و افسردگی تنفسی شود.

انتقال از طریق شیر مادر: این داروها از جفت عبور کرده و در شیر مادر نیز ترشح می‌شوند. به دلیل خطر عوارض جانبی جدی برای نوزاد، توصیه می‌شود زنان در صورت مصرف آلپرازولام، شیردهی را متوقف کنند.

آیا قرص خواب آور قوی برای سالمندان مناسب است؟

مصرف قرص‌های خواب‌آور برای سالمندان با چالش‌ها و خطرات بسیار جدی همراه است و به‌طور کلی توصیه می‌شود این افراد ابتدا از روش‌های غیردارویی استفاده کنند. با افزایش سن، بدن داروها را به گونه‌ای متفاوت پردازش می‌کند که می‌تواند منجر به بروز عوارض شدید شود.

خطر سقوط و شکستگی: قرص‌های خواب‌آور می‌توانند باعث سرگیجه، اختلال در تعادل و ناهماهنگی حرکتی شوند که خطر سقوط در شب و شکستگی‌های خطرناک مانند شکستگی لگن را به‌شدت افزایش می‌دهد.

مشکلات شناختی و حافظه: مصرف این داروها در سالمندان با خطر بروز گیجی، فراموشی و کاهش تمرکز همراه است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده منظم از این داروها ممکن است خطر ابتلا به دمانس (زوال عقل) را افزایش دهد.

خواب‌آلودگی طولانی‌مدت: اثرات دارو در بدن سالمندان طولانی‌تر باقی می‌ماند؛ این موضوع باعث می‌شود اثر خمارگونه در روز بعد شدیدتر باشد و انجام کارهای روزمره را دشوار کند.

افزایش خطر دلیریوم (هذیان): داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند باعث خشکی دهان، یبوست، تاری دید و افزایش خطر دلیریوم در بیماران مسن شوند.

قرص‌های خواب با چه داروهای دیگری تداخل دارند؟

قرص‌های خواب به‌ویژه بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام و داروهای Z مانند زولپیدم با طیف گسترده‌ای از داروها تداخل دارند که می‌تواند اثر آن‌ها را به‌شدت افزایش داده یا خطرات جدی ایجاد کند. مهم‌ترین این تداخلات عبارتند از:

داروهای مسکن مخدر (Opioids): مصرف همزمان با داروهایی مانند کدئین، هیدروکودون، فنتانیل، متادون و مورفین به‌شدت خطرناک است و می‌تواند منجر به کندی یا توقف تنفس، کما و مرگ شود.

داروهای ضدقارچ: داروهایی نظیر کتوکونازول و ایتراکونازول می‌توانند سطح خونی قرص‌های خواب را افزایش داده و منجر به عوارض جانبی شدید شوند.

آنتی‌بیوتیک‌ها: داروهایی مانند کلاریترومایسین و اریترومایسین با این داروها تداخل دارند.

داروهای ضدافسردگی: برخی داروهای SSRI مانند فلوکستین، فلووکسامین و نفازودون می‌توانند غلظت پلاسمایی این داروها را در بدن بالا ببرند.

سایر موارد: مصرف همزمان با آنتی‌هیستامین‌ها، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضدتشنج و حتی محصولات گیاهی مثل سنت‌جونز‌ورت (علف چای) و آب گریپ‌فروت نیاز به احتیاط فراوان دارد.

آیا قرص خواب با الکل تداخل دارد؟

منابع به‌طور قاطع هشدار می‌دهند که هرگز نباید قرص‌های خواب را با الکل ترکیب کرد. الکل اثرات آرام‌بخشی این داروها را به‌شدت تشدید می‌کند که می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• سرگیجه شدید، گیجی و غش کردن
• کندی خطرناک تنفس یا بی‌پاسخ شدن بدن
• افزایش ریسک رفتارهای خطرناک در خواب مانند رانندگی یا غذا خوردن در حالت ناهشیاری
• اوردوز مرگبار حتی با مقادیر کم الکل

آیا قرص خواب وابستگی ایجاد می‌کند؟

بله، این یکی از بزرگترین نگرانی‌های پزشکی در مورد این داروهاست. بنزودیازپین‌ها و داروهای Z می‌توانند اعتیادآور باشند و منجر به وابستگی فیزیکی و روانی شوند.

• هرچه مدت مصرف طولانی‌تر و دوز دارو بالاتر باشد، خطر وابستگی بیشتر است.
• اگر مصرف دارو به‌طور ناگهانی قطع شود، فرد ممکن است دچار علائم ترک شدید مانند تشنج، لرزش، توهم، اضطراب و بی‌خوابی بازگشتی (برگشت بی‌خوابی با شدتی بیشتر از قبل) شود.
• به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند این داروها فقط برای دوره کوتاه‌مدت تجویز شوند و قطع آن‌ها باید به‌صورت تدریجی و تحت نظر متخصص باشد.

جایگزین‌های غیردارویی و مکمل؛ چطور بدون دارو بخوابیم؟

برای کسانی که می‌خواهند بدون دارو بخوابند، معمولا درمان شناختی رفتاری به عنوان خط اول درمان بی‌خوابی مزمن شناخته می‌شود و ۷۰ تا ۸۰ درصد اثربخشی دارد. این درمان به جای دارو، بر اصلاح افکار و رفتارهایی که مانع خواب می‌شوند تمرکز دارد.

• داشتن برنامه خواب منظم حتی در روزهای تعطیل
• اجتناب از کافئین بعد از ظهر و پرهیز از وعده‌های غذایی سنگین قبل از خواب
• خاموش کردن وسایل الکترونیکی (موبایل و تلویزیون) حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب
• خنک نگه داشتن دمای اتاق (زیر ۲۱ درجه سانتی‌گراد) و تاریک کردن محیط
• فعالیت بدنی روزانه و قرار گرفتن در معرض نور طبیعی خورشید در ابتدای صبح
• یوگا، مدیتیشن و گوش دادن به اپلیکیشن‌های تمرکز اعصاب

برای درمان بی‌خوابی چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

تصمیم‌گیری برای مراجعه به پزشک در مورد بی‌خوابی به چند مرحله و شرایط خاص بستگی دارد. در ادامه، زمان‌های کلیدی برای درخواست کمک حرفه‌ای آورده شده است.

۱. زمانی که بی‌خوابی منظم و تکرار شونده شود.

۲. پیش از شروع هرگونه درمان دارویی

۳. در طول دوره مصرف دارو (پیگیری و نظارت)

4. بروز عوارض جانبی خاص، مانند:

• خستگی مزمن و طولانی‌مدت
• گیجی یا مشکلات حافظه
• رفتارهای عجیب در خواب (مانند راه رفتن یا غذا خوردن در خواب)
• مشکل در تمرکز یا انجام کارهایی مثل رانندگی
• ناراحتی شدید معده
• افکار مربوط به آسیب رساندن به خود یا دیگران

5. هنگام تصمیم به قطع مصرف

سخن پایانی

در پایان این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز خاطرنشان می‌کنیم، بی‌خوابی معمولا یک نشانه است، نه یک بیماری. به جای خاموش کردن این نشانه با قرص‌های قوی، به دنبال ریشه‌ی آن در سبک زندگی یا سلامت روان خود باشید.