گاز کلر در شیمی صنعتی نقش بسیار مهمی دارد. از ضدعفونی کردن آب آشامیدنی تا تولید پلیوینیل کلراید (PVC)، داروها، سموم کشاورزی، رنگها، حلالها و شویندهها، رد پای کلر در بیش از ۶۰ درصد فرایندهای شیمیایی دیده میشود. با این حال، این گاز خورنده و بسیار واکنشپذیر است و در صورت کنترل نشدن، میتواند به سادگی از یک ابزار مفید به یک عامل بحرانآفرین بدل شود.
یکی از شناختهشدهترین کاربردهای کلر، گندزدایی و ضدعفونی آبهای آشامیدنی و صنعتی است. کلر با اثرگذاری سریع بر میکروارگانیسمها، تضمینی برای کاهش بیماریهای آبیمنشأ در جوامع بزرگ شهری محسوب میشود. اما همین مزیت اگر بهدرستی مدیریت نشود، میتواند به آلایندگی زیستمحیطی و تهدید سلامت انسان بینجامد.
در ساخت پلیوینیل کلراید (PVC)، یکی از پرکاربردترین مواد پلیمری دنیا، کلر نقشی اساسی ایفا میکند. همچنین در سنتز داروها، سموم کشاورزی، رنگها، حلالها و شویندهها استفاده میشود. این کاربردها نهتنها در صنایع بزرگ، بلکه در تولیدات خانگی نیز قابلردیابی است.
با توجه به مخاطرات گاز کلر، ایمنسازی محیطهایی که با کلر سروکار دارند نیازمند رعایت اصول مهندسی از جمله استفاده از سیستمهای انتقال بسته، سنسورهای نشتیاب، مخازن تحت فشار با تهویه مناسب، شیرهای اضطراری، اسکرابرهای خنثیساز و متریال مقاوم به خوردگی است. همچنین، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسکهای تنفسی، لباس مخصوص و آموزشهای مداوم به کارکنان، الزامی و غیرقابل اغماض است.
از نکات قابلتوجهی در مورد گاز کلر این است که باید ایمنی را به فرهنگ تبدیل کنیم تا در این فرهنگ، رعایت دستورالعملها، استفاده از فناوریهای نوین و همکاری نهادها به یک عادت حرفهای بدل شود. پیشگیری مؤثر از حوادث، نیازمند نهادینهسازی استانداردهای ایمنی است.
همچنین، در حوزه ایمنی صنعت، توجه به الزامات ایمنی هنگام کار با گازهای خطرناک مانند کلر، بسیار مهم است. از این رو، پیشنهاد میشود که صنایع نگاه پیشگیرانه را جایگزین نگاه واکنشی کنند و از ظرفیت تخصصی آتشنشانی در طراحی سیستمهای ایمنی بهره بگیرند و چنین همکاریهایی باعث افزایش تابآوری شهری و کاهش هزینههای انسانی و مالی در درازمدت خواهد شد.
در این باره حجتالله کارگران، مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری خمینیشهر، گفت: کار با گازهایی مانند کلر، مسئولیتی چندبعدی در قبال سلامت انسانها و حفظ محیطزیست است و بیتوجهی به الزامات ایمنی، علاوه بر پیامدهای حقوقی و مالی، نوعی بیمسئولیتی اخلاقی نیز محسوب میشود که جامعه را در برابر فجایع احتمالی آسیبپذیر میکند.