در جهان امروز، دارو به عنوان یک کالای حیاتی و سودآور به بعد رتبه سوم تجارت پرمنفعت را در بر گرفته است. این جایگاه شرکت‌های بزرگ دارویی را به اعمال نفوذ در قیمت‌گذاری و کنترل بازار برای خودش آماده کرده است. در ایران، اگرچه نیاز دارویی کشور از طریق تولید داخلی تأمین می‌شود، اما سه درصد سهم دارو‌های وارداتی از منابع ارزی، بسیار فراتر از سهم تولید داخلی است. همچنین، گردش مالی عمده بازار دارو که بیش از ۵۰ در صد آن در اختیار بخش دولتی است متعلق به سه تا چهار درصد دارو‌های فوق‌تخصصی است؛ دارو‌هایی که دستیابی به آن‌ها گاه تنها از طریق بازار سیاه ممکن می‌شود.

درحالی که مقاماتی مانند رئیس سازمان غذا و دارو مشکلات را ناشی از تفاوت نرخ ارز می‌دانند و وجود شبکه مافیایی را انکار می‌کنند، اسناد نهاد‌های نظارتی و امنیتی که مورد استناد نمایندگان مجلس مانند رضا جباری قرار گرفته است، از ساختار پیچیده و ریشه‌دار مافیای دارو در تمام حلقه‌های زنجیره تأمین دارو پرده برمی‌دارد. این دوگانگی موضع نهاد‌های مسئول، نه تنها مقابله با فساد سیستماتیک را دشوار می‌سازد، بلکه همان‌طور که معاون وزیر صنعت می‌گوید، کار دولت را در مهار این بحران به چالشی بزرگ تبدیل کرده است.

مافیای دارو سال‌هاست در سایه سکوت نهاد‌های نظارتی و با بهره‌گیری از ارتباطات شبکه‌ای با مراکز قدرت، جان بیماران را قربانی سوداگری خود کرده است. این شبکه انحصارطلب با تسلط بر تمام حلقه‌های زنجیره دارو از واردات تا توزیع بازار داروی کشور را به کنترل خود درآورده و با نفوذ در تصمیمات کلان، فشار فزاینده‌ای بر نظام سلامت و مردم تحمیل می‌کند. نقش این مافیا تنها به کمبود دارو‌های خاص محدود نمی‌شود؛ گرانی بی‌حساب داروها، رانت‌خواری میلیاردی و دستورالعمل‌های پنهان برای حذف رقبا، گوشه‌ای از فعالیت‌های این شبکه را آشکار می‌سازد.

درحالی که رئیس سازمان غذا و دارو با انکار وجود «مافیای دارو» تخلفات را ناشی از اختلاف نرخ ارز و قابل کنترل توصیف می‌کند، رضا جباری، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت مجلس، با استناد به گزارش‌های نهاد‌های امنیتی، از وجود ساختاری مافیایی و سازمان‌یافته در تمام لایه‌های بازار دارو خبر می‌دهد. این تناقض‌گویی نهاد‌های مسئول، عمق چالش در مهار فساد سیستماتیک این شبکه را نشان می‌دهد.

در این میان، لازم است توجه داشته باشیم که چگونه فرد یا گروهی می‌تواند با این فعالیت‌های مافیایی مقابله کند و چهOLUTION‌ها و راهکارهایی ارائه شود تا بتوان از استفاده از داروهای ارزان، در دسترس و سالم برای بیماران ایرانی حفاظت کرد.

نکته مهمی که در این‌جا باید اشاره شود، این است که گاهی اوقات مدنظر قرار دادن مفهوم مافیا، تعریفی از آن به همان معنای مردمی و عامیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، که در این معنای عامیانه، «مافیا» ممکن است به هر شبکه‌ای اشاره کند که با فساد سیستماتیک و رانت‌خواری و حاکمیت بر بازار، در تضاد باشد.

با وجود این، با همه طرفدلی‌ها و مقابله‌های دوگانه در کنار هم، این موضوع مهم است که به‌عنوان یک مسئلهای جامع، چگونه ما در مقابله با فساد و ساختارهایی که منجر به این وضعیت هستند، قدم برداریم؟