هورمون چیست؟
هورمونها مواد شیمیایی هستند که عملکرد بخشهای مختلف بدن را با یکدیگر هماهنگ میکنند؛ در واقع این مواد شیمیایی حاوی پیامهایی برای اندامها، پوست، ماهیچهها و سایر بافتها هستند و خود را از طریق خون به این قسمتها میرسانند. این پیامها به بدن شما میگویند که چه کاری را در چه زمانی باید انجام دهد و به نوعی فرایندهای مختلف بدن را کنترل میکنند؛ فرایندهایی چون:
- متابولیسم و سوخت و ساز بدن
- هموستاز (فرایندهایی مانند تنظیم فشار خون و قند خون، تعادل مایعات، الکترولیتها و دمای بدن)
- رشد
- عملکرد جنسی
- تولید مثل
- چرخه خواب و بیداری
- خلق و خو
هورمونها در طول زندگی فرد ثابت نیستند و تغییر میکنند؛ به گونهای که ایجاد تغییرات جزئی در سطح هورمونها میتواند تغییرات قابل توجهی در بدن فرد ایجاد کند و یا حتی در برخی مواقع منجر به بروز علائم بیماری شود.
هورمون چه میکند؟
هورمونها همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، پیام رسانهای شیمیایی هستند که صدها فرایند بدن را تحت تاثیر قرار داده و مدیریت میکنند؛ به نحوی که اغلب، هر فرایندی که در بدن انجام میشود، شامل یک واکنش زنجیرهای از عملکرد چندین هورمون مختلف است. یک هورمون تنها در صورتی روی قسمتی از بدن شما اثر میگذارد که:
- گیرندههای آن، بر روی سلولهای هدف وجود داشته باشند
- و بتوانند در نهایت همانند یک قفل و کلید با یکدیگر هماهمنگ شوند.
نکته: در این مثال، هورمونها نقش کلید و گیرندهها نقش قفل را دارند.
در صورتی که این هورمون با قفل (گیرنده) مطابقت داشته باشد:
- هورمون پیام مخصوص خود را ارسال میکند.
- سلول مورد نظر در پی دریافت این پیام ویژه، اقدام تعیین شده را انجام میدهد.
بدن شما از هورمونها برای دو نوع ارتباط استفاده میکنند:
- ارتباط بین دو غده درون ریز: یک غده هورمونی را ترشح کرده و غده دیگری را تحریک میکند تا سطح هورمونهایی را که آزاد میکند، تغییر دهد. به عنوان مثال، غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) را ترشح میکند تا غده تیروئید را برای آزاد سازی هورمونهای خود تحریک کند.
- ارتباط بین غده درون ریز و اندام هدف: به عنوان مثال، زمانی که لوزالمعده انسولین آزاد میکند، این انسولین بر روی ماهیچهها و کبد شما اثر میگذارد تا به پردازش گلوکز کمک کند.
انواع هورمون
هورمونها را میتوان از نظر ساختار شیمیایی در 2 گروه اصلی طبقه بندی کرد:
| هورمونهای پپتیدی | هورمونهای استروئیدی |
| در واقع از مشتفات آمینو اسیدی هستند؛ مانند انسولین و TSH | از مشتقات اسیدهای چرب هستند؛ مانند استروژن و پروژسترون |
منشا تولید هورمون
هورمونها اغلب توسط غدد درون ریز ترشح و مستقیما وارد جریان خون شما میشوند. مهمترین اجزای این سیستم که درتولید و ترشح هورمونها نقش دارند، شامل موارد زیر هستند:
- هیپوتالاموس
- غده هیپوفیز
- غده پینه آل
- تیروئید
- غدد پاراتیروئید
- غدد فوق کلیوی
- پانکراس
- تخمدانها
- بیضهها
اما همه اندامها و بافتهایی که هورمونها یا مواد شبه هورمونی را آزاد میکنند، بخشی از سیستم غدد درون ریز به حساب نمیآیند و سایر بافتهای بدن هم میتوانند در این امر دخیل باشند؛ بافتهای نظیر:
- بافت چربی
- کلیهها
- کبد
- دستگاه گوارش
- جفت
در ادامه هر بخش و هورمونهای اختصاصی ترشح شده از آنها را مشاهده میکنید.
| بافت یا غده مورد نظر | تولید یا ترشح هورمونهای: |
| هیپوتالاموس |
|
| غده هیپوفیز |
|
| غده پینه آل | هورمون ملاتونین |
| غده تیروئید |
|
|
غدد پاراتیروئید |
ترشح هورمون پاراتیروئید (PTH) |
| غدد فوق کلیوی |
|
| پانکراس |
|
| تخمدانها |
|
| بیضهها | تستوسترون |
| بافت چربی |
|
| کلیهها |
|
| کبد |
|
| دستگاه گوارش |
|
| جفت | هورمون های استروژن و پروژسترون برای حفظ بارداری |
بیماریها و اختلالات رایج هورمونی
دهها بیماری وجود دارند که علت آن تنها و تنها مشکلات هورمونی ناشی از به هم خوردن تعادل آنها است. این عدم تعادلها اغلب نیاز به درمان دارند. برخی از شایعترین بیماریهای مرتبط با هورمونها عبارتاند از:
- دیابت نوع 2، دیابت نوع 1 و دیابت بارداری.
- کم کاری تیروئید (سطح پایین هورمون تیروئید) و پرکاری تیروئید (سطح هورمون تیروئید بالا)
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- آمنوره
- عدم تخمک گذاری
- ناباروری زنان
- ناباروری در مردان (ناشی از سطوح پایین تستوسترون)
- چاقی
جمع بندی
در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی هورمونها و عملکرد آنها در ابعاد مختلف پرداختیم. دانستیم که هورمونها انتقال دهندههای شیمیایی هستند که دستورالعملهای ویژهای برای بخشهای مختلف بدن دارند. این مواد و ترکیبات، تاثیر بسزایی در سلامت و زندگی فرد به همراه دارند. وجود هر گونه نقص و عدم تعادل در آنها مساوی است با بروز بیماری و مشکلات مختلف؛ بنابراین باید اهمیت ویژهای برای آنها قائل باشید.
source