دکتر علیرضا زالی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه کمبود نیروی انسانی در حوزه سلامت به عنوان یک معضل جهانی تلقی‌شده اظهار کرد: بنابر اظهارات سازمان بهداشت جهانی، پیش‌بینی‌ها بیانگر این است که جامعه سلامت جهانی به ۲۳میلیون نفر نیروی انسانی تا سال ۲۰۲۵ نیاز دارد. نیاز جامعه سلامت جهانی بیانگر این است که کشورهای توسعه‌یافته نیز با چالش کمبود نیروی انسانی روبرو خواهند بود. با توجه به این شرایط، موضوع نیروی انسانی، بحثی بسیار جدی است و پیش‌بینی می‌شود کمبود نیروی انسانی در سطوح «ملی» و «جهانی» به یک معضل جدی طی سال‌های آینده تبدیل شود.
وی با بیان اینکه ایجاد شرایط مناسب برای تربیت نیروی انسانی حاذق، ماهر و کارشناس در رده‌های مختلف امری ضروری است، تاکید کرد: تقویت دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور که محل اصلی تربیت نیروی انسانی هستند، پیش‌شرط اصلی ایجاد شرایط مناسب برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت است.
دانشگاه‌ها، گلوگاه تربیت نیروی انسانی نظام سلامت
کمبود منابع و مشکلات اعتباری دانشگاه‌ها
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی طی سال‌های اخیر با چالش جدی کمبود منابع و اعتبار لازم روبرو هستند، گفت: استمرار کمبود منابع و اعتبار لازم می‌تواند ضربه هولناکی به کیفیت آموزش وارد کند. با توجه به اینکه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، محل اصلی تربیت نیروی انسانی هستند، هرگونه اختلال در زمینه فراهم‌کردن بودجه‌های مکفی و مورد نیاز می‌تواند آثار نگران‌کننده‌ای در کیفیت فراگیران و دانش‌آموختگان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی داشته باشد.
زالی با اشاره به نقش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در زمینه تربیت نیروی انسانی نظام سلامت تاکید کرد: منابع لازم و کافی باید در اختیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی قرار گیرد. «قدرمطلق» اعتبارات دانشگاه‌های علوم‌پزشکی با کسری قابل‌ملاحظه‌ای طی سال‌های اخیر روبرو بوده که بخش عمده کمبود منابع برای حوزه آموزش است. بررسی‌ها بیانگر این است که منابع آموزش، منابع «عاریتی»، «نسیه» و «منابع سایر بخش‌ها» است. اگرچه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی افزایش ظرفیت قابل‌توجهی برای رشته‌های مختلف را طی سال‌های اخیر تجربه کرده‌اند اما با تجربه تلخ تخصیص منابع برای توسعه زیرساخت‌ها و تامین منابع آموزشی جدید علیرغم افزایش ظرفیت روبرو هستند. دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، گلوگاه اصلی تربیت نیروی انسانی نظام سلامت محسوب می‌شوند و می‌بایست از منظر بودجه و اعتبار حمایت شوند.
توجه به دانشگاه نسل سوم برای تربیت نیروی انسانی
وی با بیان اینکه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی باید به سمت دانشگاه‌های «نسل سوم» حرکت کنند، گفت: اگر دانشگاه‌ها خواهان شکوفایی در زمینه تربیت نیروی انسانی هستند، می‌بایست به سمت دانشگاه‌های نسل سوم حرکت کنند. تحقق دانشگاه‌های نسل سوم، مستلزم استقلال و خودکفایی بیش از پیش دانشگاه‌ها است. طی سال‌های گذشته، هیات‌امنای دانشگاه‌ها از بسیاری از اختیارات خود عقب‌نشینی کرده‌اند؛ به عبارت دیگر، دانشگاه‌ها به صورت هیات‌امنایی اداره نمی‌شوند؛ در حالیکه هیات‌امنای دانشگاه‌ها می‌توانند بسیاری از نیازهای دانشگاه‌ها را ساماندهی کنند. استقلال دانشگاه‌ها، پیش‌شرط دانشگاه نسل سوم است و هیچ دانشگاهی بدون بالابردن ظرفیت‌های استقلالی خود نتوانسته است به یک دانشگاه نسل سوم تبدیل شود. اعتماد به دانشگاه‌ها باید نسبت به گذشته افزایش یابد و فضای آکادمیک کشور با استقلال بیشتری فعالیت کند.
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: دانشگاه‌ها باید در ارتباط با توسعه رشته‌های تحصیلی نقش داشته باشند و این موضوع با اقدامات کارشناسی دانشگاه‌ها انجام شود. به عبارت دیگر، اجازه توسعه و بسط رشته‌های تحصیلی به دانشگاه‌ها داده شود.
تعریف برنامه متناسب با نیازهای نیروی انسانی در سلامت
وی با بیان اینکه طراحی برنامه «آینده‌نگارانه متناسب با نیازهای نیروی انسانی در سلامت» به موضوع نیروی انسانی نظام سلامت کمک می‌کند، افزود: تا زمانی که نیازهای نیروی انسانی را شناسایی نکنیم و یک نگاه آسیب‌شناسانه مبتنی بر آمایش نیروی انسانی نداشته باشیم، در زمینه تامین نیروی انسانی دچار خطا می‌شویم. این امکان وجود دارد، فرد مورد نیاز یک حوزه خاص تربیت نشود یا یک حوزه خاص که به نیروی انسانی نیاز دارد با کمبود نیروی انسانی بیشتری مواجه شود.
زالی ادامه داد: ظرفیت دانشگاه‌های علوم‌پزشکی به منظور تقویت نیروی انسانی نظام سلامت حداقل طی ۱۰ سال آینده باید مبتنی بر برنامه آینده‌نگارانه منطقی، مبتنی بر نیازهای واقعی نظام سلامت و نیازهای آکادمیک باشد. به طور مثال، موضوع «سالمند شدن» جامعه به یک موضوع جدی تبدیل شده، بنابراین تربیت نیروی انسانی این حوزه نسبت به گذشته باید افزایش یابد.
ضرورت حفظ و نگهداشت نخبگان
وی با بیان اینکه توجه به نخبگان از دیگر مسائل مرتبط با نیروی انسانی است، افزود: شرایط حفظ نخبگان باید در کانون توجه قرار گیرد. اگر شرایط حفظ نخبگان را رعایت نکنیم، نخبگان به پدیده مهاجرت دست می‌زنند و احتمال کاهش نیروهای انسانی کنونی وجود دارد. در چنین شرایطی، احتمال خالی‌ماندن ظرفیت نیروی انسانی به صورت نگران‌کننده در نظام سلامت وجود دارد. در حال حاضر، بسیاری از شرایط لازم برای حفظ نخبگان در کشور فراهم نیست و نخبگان نسبت به این موضوع انتقادهایی وارد می‌کنند.
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با اشاره به ضرورت حفظ و نگهداشت نخبگان در نظام سلامت گفت: به وسیله راهکارهای غیربروکراتیک و دیوان‌سالاری مانند توجه به زمینه‌های جذب نخبگان، توجه به اقتصاد مبتنی بر دانش، فراهم‌کردن زمینه‌های معیشتی مناسب برای اساتید جوان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، برنامه‌ریزی برای تحصیل نخبگان در رشته مدنظر خود و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان که زمینه خوبی برای جلوگیری از مهاجرت است، می‌توان نسبت نگهداشت و حفظ نخبگان اقدام کرد.
خالی ماندن ظرفیت برخی رشته‌های مورد نیاز نظام سلامت
زالی با بیان اینکه برخی رشته‌های دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مانند «جراحی کودکان» با کمبود متقاضی مواجه هستند، گفت: با تجربه تلخ سال‌های اخیر یعنی کاهش تقاضا برای برخی رشته‌های مورد نیاز نظام سلامت مانند جراحی کودکان مواجه هستیم. کاهش تقاضا برای رشته جراحی کودکان به دلیل مشکلات اقتصادی دانش‌آموختگان و متخصصان این رشته است؛ بنابراین باید با نگاهی اقتصادی و منطقی برای حل این مشکلات اقدام کنیم.
انتهای پیام