شلغم برای یبوست، معجزه‌ای طبیعی برای پاکسازی و سلامت روده

شلغم چطور به درمان یبوست کمک می‌کند؟

شلغم به‌واسطه محتوای تغذیه‌ای ارزشمند شامل انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و به‌ویژه فیبر بالا، عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد. مکانیسم اثر شلغم برای رفع یبوست به شرح زیر است:

نقش فیبرهای ساختاری: شلغم سرشار از فیبرهای نامحلول (ساختاری) است. از آنجایی که بدن ما آنزیمی برای هضم این فیبرهای سخت ندارد، آن‌ها بدون تغییر از معده عبور کرده و به روده بزرگ می‌رسند؛ این فرآیند باعث افزایش حجم مدفوع می‌شود.

ترکیب هوشمندانه فیبر و آب: نکته کلیدی اینجاست که مصرف فیبر نامحلول به تنهایی، فقط باعث حجیم شدن مدفوع اما سفت ماندن آن می‌شود. اما شلغم یک راهکار کامل است؛ زیرا علاوه بر فیبر نامحلول، حاوی فیبر محلول و آب فراوان است. این ترکیب باعث می‌شود همزمان که مدفوع حجیم می‌شود، بافتی نرم و لغزنده پیدا کند و دفع آن بدون درد و فشار انجام شود.

در سایت معتبر علمی Healthline دقیقا به مکانیسم فیبرهای نامحلول و عدم هضم آن‌ها اشاره شده است:

متن انگلیسی:

Insoluble fiber does not dissolve in water and remains intact as it moves through your digestive tract. Because humans lack the enzymes to break down these structural fibers, they pass through the stomach and small intestine unchanged, adding bulk to the stool and aiding in regular bowel movements.

ترجمه فارسی:

فیبر نامحلول در آب حل نمی‌شود و همان‌طور که در طول لوله گوارش حرکت می‌کند، دست‌نخورده (سالم) باقی می‌ماند. از آنجایی که بدن انسان فاقد آنزیم‌های لازم برای تجزیه این فیبرهای ساختاری است، آن‌ها بدون تغییر از معده و روده کوچک عبور می‌کنند، که باعث افزایش حجم مدفوع و کمک به اجابت مزاج منظم می‌شود.

سایر ترکیبات کلیدی شلغم موثر برای یبوست

ارزش شلغم برای درمان یبوست طولانی مدت فقط به فیبر آن محدود نمی‌شود؛ بلکه مجموعه‌ای از ترکیبات زیست‌فعال در شلغم وجود دارد که هماهنگ با هم، مانند یک ملین طبیعی عمل می‌کنند. خاصیت ملینی شلغم از جنبه‌های زیر قابل بررسی است:

غنی از آب: حدود 90 درصد بافت شلغم را آب تشکیل می‌دهد. یکی از دلایل اصلی یبوست کم‌آبی روده بزرگ است. شلغم با رساندن آب به بافت مدفوع، از خشک و سفت شدن آن جلوگیری می‌کند و عبور مواد دفعی را در طول لوله گوارش تسهیل می‌کند. این عملکرد طبیعی می‌تواند در موارد خفیف، جایگزین ملایمی برای انواع قرص ضد یبوست باشد.

منیزیم: شلغم حاوی مقادیر مناسبی منیزیم است. این ماده معدنی مانند یک ملین اسمزی عمل می‌کند، یعنی آب را به سمت روده‌ها کشیده و باعث آرامش عضلات دیواره روده می‌شود تا دفع راحت‌تر صورت گیرد. به همین دلیل هم در مواردی که دریافت این ماده از طریق تغذیه کافی نباشد، پزشکان مصرف قرص منیزیم را برای بهبود عملکرد اعصاب و عضلات گوارشی توصیه می‌کنند.

گلوکوزینولات‌ها (ترکیبات گوگردی): گلوکوزینولات‌ها خواص ضد التهابی قوی دارند که به سلامت کلی دیواره روده کمک کرده و از تنبلی روده ناشی از التهاب جلوگیری می‌کنند.

ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها: این ترکیبات به ترمیم بافت مخاطی روده کمک می‌کنند. یک روده سالم و بدون التهاب، بسیار بهتر از یک روده ملتهب می‌تواند فرآیند دفع را مدیریت کند. به همین دلیل هم، مصرف شلغم در کنار انواع قرص روده و معده که برای کاهش التهاب و تقویت گوارش تجویز می‌شوند، می‌تواند روند بهبودی سیستم هضم را سرعت ببخشد.

سوربیتول (به مقدار جزئی): در شلغم، قندهای طبیعی وجود دارند که به راحتی جذب نمی‌شوند و با نگه داشتن آب در روده، خاصیت ملینی ملایمی ایجاد می‌کنند.

طریقه مصرف شلغم برای درمان یبوست

برای اینکه بیشترین بهره را از خواص ملینی شلغم ببرید، روش‌های زیر بهترین انتخاب هستند:

ترکیب شلغم پخته با روغن زیتون: شلغم را بخارپز کنید و هنگام مصرف، یک یا دو قاشق غذاخوری روغن زیتون بکر به آن اضافه کنید. روغن زیتون به عنوان یک روان‌کننده طبیعی در کنار فیبر شلغم، دفع را بسیار راحت می‌کند.

استفاده از شلغم در آش یا سوپ: اضافه کردن شلغم نگینی شده به غذاهای ملین مثل آش جو یا آش سبزی یا سوپ‌های گرم، باعث می‌شود فیبر و آب فراوانی به طور همزمان به روده‌ها برسد. گرمای سوپ نیز به تحریک حرکات روده کمک می‌کند.

دمنوش یا آب شلغم پخته: آبی که شلغم در آن پخته شده است، حاوی مواد معدنی و مقداری از فیبرهای محلول است. نوشیدن این آب به صورت ولرم، به خصوص صبح ناشتا، می‌تواند به نرم شدن روده‌ها کمک کند.

ترکیب شلغم و عسل: داخل شلغم را کمی خالی کنید و در آن عسل بریزید و اجازه دهید چند ساعت بماند تا آب بیندازد. این ترکیب علاوه بر تقویت سیستم ایمنی، به دلیل خاصیت اسمزی عسل، یک ترکیب ملین ملایم ایجاد می‌کند.

بخارپز به جای آب‌پز:  تا حد امکان شلغم را بخارپز کنید. با این روش، ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل منیزیم که برای حرکت روده ضروری هستند، در بافت شلغم باقی می‌مانند و وارد آب پخت نمی‌شوند.

بهترین روشی که به رفع مشکل دفع و تسهیل حرکت روان‌تر مواد دفعی کمک می‌کند، پخت شلغم است. اگر معده حساسی ندارید، شلغم خام رنده شده در سالاد به همراه کاهو و هویج، بیشترین میزان فیبر دست‌نخورده را به بدن می‌رساند. برای جلوگیری از نفخ، می‌توانید کمی زیره به آن اضافه کنید.

تاثیر روش پخت شلغم بر میزان فیبر آن

اگرچه شلغم خام خواص ضدسرطانی بالایی دارد، اما برای درمان یبوست، مصرف شلغم پخته اولویت دارد. فرآیند پختن باعث نرم شدن الیاف فیبر و کاهش ترکیبات قندی نفاخ می‌شود؛ در نتیجه شلغم بدون ایجاد فشار یا گاز معده، به راحتی در روده حرکت کرده و به دفع سریع‌تر کمک می‌کند.

بهترین زمان مصرف شلغم برای یبوست

زمان مصرف شلغم می‌تواند تاثیر آن را بر حرکات روده شدت ببخشید. بهترین زمان‌ها عبارتند از:

• صبح ناشتا (به صورت ولرم): نوشیدن آب شلغم پخته یا مصرف شلغم بخارپز شده به صورت ولرم در ابتدای روز، می‌تواند برای دستگاه گوارش مفید عمل کند. در این زمان، معده خالی است و فیبرهای شلغم سریع‌تر به روده بزرگ می‌رسند تا فرآیند دفع را تحریک کنند.
• به عنوان میان‌وعده عصرگاهی: مصرف شلغم در عصر به بدن فرصت می‌دهد تا در طول شب فیبرها را پردازش کند. این کار باعث می‌شود که فرد صبح روز بعد دفع راحت‌تر و منظم‌تری داشته باشد.
• همراه با وعده شام: اگر یبوست شما با نفخ همراه نیست، مصرف شلغم در وعده شام به ویژه در سوپ کمک می‌کند تا محتوای روده در طول شب مرطوب بماند و از سفت شدن مدفوع تا صبح جلوگیری شود.

چه مدت شلغم را مصرف کنیم تا به یبوست کمک کند؟

قطعا با یکی دو بار مصرف شلغم نمی‌توان انتظار معجزه برای رفع یبوست‌های مزمن داشت. با این حال، اثرات اولیه آن بر حرکات روده معمولا بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شود. شلغم سبزی فصل پاییز و زمستان است، مصرف منظم آن (حداقل ۳ تا ۴ بار در هفته) در این فصول به تنظیم پایدار عملکرد دستگاه گوارش و بهبود دائمی هضم کمک می‌کند.

تداخلات احتمالی مصرف شلغم برای درمان یبوست

در کنار تمام خواص شلغم برای یبوست، توجه به نکات زیر برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است:

تداخل با عملکرد تیروئید (گوایتروژن‌ها): شلغم حاوی ترکیباتی به نام گوایتروژن است. این مواد می‌توانند با جذب ید در غده تیروئید تداخل ایجاد کنند. افرادی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، نباید در مصرف شلغم خام زیاده‌روی کنند. پختن شلغم تا حد زیادی این اثر را خنثی می‌کند.

بیماران مبتلا به سنگ کلیه یا کیسه صفرا: شلغم حاوی مقداری اگزالات است. تجمع اگزالات در بدن می‌تواند منجر به تشکیل سنگ در کلیه یا کیسه صفرا در افراد مستعد شود. اگر سابقه سنگ‌های اگزالاتی دارید، قبل از مصرف مداوم شلغم با پزشک مشورت کنید.

تداخل با داروهای رقیق‌کننده خون (وارفارین): برگ‌های سبز شلغم سرشار از ویتامین K هستند که نقش مهمی در لخته شدن خون دارد. مصرف زیاد برگ شلغم می‌تواند اثر داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین را کاهش دهد. اگر از داروهای ضد لخته استفاده می‌کنید، در مصرف برگ شلغم احتیاط کنید. خود شلغم ویتامین K کمتری دارد و خطرش کمتر است.

ایجاد نفخ و گاز روده: به دلیل فیبر بالا و ترکیبات گوگردی، مصرف زیاد شلغم ممکن است در برخی افراد باعث نفخ شدید یا کرامپ شکمی شود. اگر بدن شما به فیبر زیاد عادت ندارد، مصرف شلغم را از مقادیر کم شروع کنید و به تدریج افزایش دهید.

هشدار در موارد انسداد روده واقعی: اگر فرد دچار انسداد روده مکانیکی (انسداد کامل مسیر روده) باشد، مصرف فیبر زیاد مثل شلغم می‌تواند وضعیت بیماری او را خطرناک‌تر کند.

چه زمانی یبوست نشانه انسداد جدی است و نباید خوددرمانی کرد؟

اگرچه شلغم یک راهکار عالی برای یبوست‌های مزمن و معمولی است، اما در صورت بروز علائم زیر، فرد ممکن است دچار انسداد مکانیکی روده شده باشد. در این شرایط، مصرف فیبر بیشتر مثل همین شلغم نه تنها کمک نمی‌کند، بلکه می‌تواند باعث پارگی روده شود.

در صورت مشاهده این علائم، خوددرمانی را متوقف کرده و فورا به پزشک مراجعه کنید:

• درد شکمی شدید و موجی (کرامپ)
• عدم خروج گاز معده و مدفوع به طور کامل
• استفراغ مکرر و بدبو
• تورم و سفت شدن شدید شکم همراه با تب

یبوست معمولی معمولا با سنگینی و ناراحتی همراه است، اما انسداد جدی روده با درد غیرقابل تحمل و ناتوانی در دفع گاز همراه است. در چنین مواردی، هرگز از ملین‌های گیاهی یا حجم‌دهنده‌هایی مثل شلغم استفاده نکنید و زمان را برای رساندن بیمار به اورژانس از دست ندهید.

سخن پایانی

در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز دانستیم، شلغم به واسطه فیبر بالایی که دارد، به ویژه در حالت پخته شده، به مدفوع حجم می‌دهد، حرکت آن را در دستگاه گوارشی روان کرده و موجب منظم شدن اجابت مزاج می‌شود.