دوکسوروبیسین چیست؟

دوکسوروبیسین یک داروی شیمی‌درمانی قوی از خانواده آنتی‌بیوتیک‌های آنتراسایکلین است که برای درمان انواع مختلف سرطان مانند سرطان سینه، تخمدان، مثانه، ریه و خون استفاده می‌شود. این دارو با جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی و آسیب به DNA آن‌ها، مانع رشد تومورها می‌شود.

موارد مصرف دوکسوروبیسین

موارد مصرف یا کاربرد این دارو به شرح زیر است:

• سرطان سینه: این دارو یکی از داروهای اصلی در درمان سرطان پستان به خصوص در مراحل پیشرفته یا پس از جراحی برای کاهش احتمال عود بیماری است.
• سرطان تخمدان: در ترکیب با داروهای دیگر برای درمان سرطان تخمدان پیشرفته استفاده می‌شود و رشد سلول‌های سرطانی را کند می‌کند.
• لوسمی (سرطان خون): این دارو در لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) و لوسمی میلوئیدی حاد (AML) کاربرد دارد و سلول‌های سرطانی موجود در خون و مغز استخوان را هدف قرار می‌دهد.
• سرطان مثانه: به عنوان بخشی از شیمی‌درمانی سیستمیک در درمان سرطان مثانه پیشرفته استفاده می‌شود. با مشورت پزشک می‌توانید از قرص تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده کنید.
• سرطان ریه: در بعضی انواع سرطان ریه، این دارو در کنار سایر داروهای شیمی‌درمانی برای کاهش اندازه تومور مصرف می‌شود.

نحوه تزریق دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین به صورت تزریق داخل وریدی (IV) انجام می‌شود و در بیمارستان یا کلینیک شیمی‌درمانی زیر نظر پزشک تزریق می‌شود. این دارو باید به آرامی و با دقت وارد رگ شود تا از آسیب به بافت‌های اطراف جلوگیری شود. مدت تزریق بسته به دوز، از چند دقیقه تا یک ساعت متغیر است. برای اطلاع از نحوه تزریق، با ما همراه باشید.

• نوع تزریق؛
• داخل وریدی (IV)، از طریق سرم یا تزریق آهسته
• محل تزریق؛
• از طریق ورید محیطی (بازو) یا ورید مرکزی (پورت کاشتنی یا کاتتر مرکزی).
• مدت زمان تزریق؛
• از چند دقیقه تا یک ساعت، بسته به مقدار دارو
• دفعات تزریق؛
• طبق برنامه شیمی‌درمانی، هر ۱ تا ۳ هفته
• نکات ایمنی؛
• باید با دقت بالا تزریق شود تا از نشت دارو به بافت اطراف (که می‌تواند آسیب‌زا باشد) جلوگیری شود.
• مراقبت؛
• حین و پس از تزریق، بیمار باید از نظر واکنش‌های ناگهانی تحت نظر باشد.

نحوه عملکرد دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین با آسیب به DNA سلول‌های سرطانی باعث توقف رشد و تقسیم آن‌ها می‌شود. این دارو با مهار آنزیم “تپوییزومراز ۲” که در باز شدن رشته‌های DNA نقش دارد، مانع تکثیر سلولی می‌شود. همچنین تولید رادیکال‌های آزاد را تحریک می‌کند که به مرگ سلولی منجر خواهد شد. این دارو بیشتر روی سلول‌هایی اثر دارد که سریع‌تر تقسیم می‌شوند.

عوارض داروی دوکسوروبیسین

این دارو مانند بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی، عوارضی به همراه دارد که شدت آن بسته به دوز مصرفی و شرایط بیمار متفاوت است. این دارو ممکن است روی مغز استخوان، گوارش، قلب و پوست اثراتی داشته باشد. برخی از عوارض موقتی و قابل کنترل است و برخی دیگر ممکن است نیاز به پیگیری جدی پزشکی داشته باشند. برخی از عوارض شایع این دارو به شرح زیر است:

• ریزش مو
• تهوع و استفراغ
• کاهش سلول‌های خونی (کم‌خونی، کاهش گلبول سفید و پلاکت)
• زخم دهان
• ضعف و خستگی
• آسیب به عضله قلب (نارسایی قلبی در مصرف طولانی‌مدت)
• تغییر رنگ ادرار به قرمز
• حساسیت پوستی و التهاب در محل تزریق
• اسهال یا یبوست
• خطر بالاتر عفونت

برخی عوارض این دارو ممکن است جدی و تهدیدکننده باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشند. این عوارض به دلیل آسیب به بافت‌های حیاتی یا تضعیف سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهند. پزشک باید وضعیت بیمار را به‌طور منظم پایش کند تا از بروز این عوارض جلوگیری شود یا آن‌ها را کنترل کند. برخی از عوارض جدی دارو به شرح زیر می‌باشد:

• نارسایی قلبی یا آسیب دائمی به عضله قلب
• نوتروپنی شدید (کاهش شدید گلبول سفید)
• عفونت‌های شدید و تهدیدکننده حیات
• نشت دارو به بافت اطراف و ایجاد زخم یا نکروز
• سمیت کبدی
• واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)
• مشکلات تنفسی یا تورم صورت و گلو

موارد احتیاط و منع مصرف

قبل از مصرف، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. با موارد احتیاط این دارو آشنا شوید:

• دوکسوروبیسین می‌تواند باعث آسیب به عضله قلب و نارسایی قلبی شود، بنابراین بیماران با سابقه مشکلات قلبی مانند نارسایی، فشار خون بالا، یا بیماری عروق کرونر باید با احتیاط و تحت نظر دقیق پزشک مصرف کنند.
• قبل از شروع درمان و در طول دوره مصرف، انجام تست‌های قلبی مانند اکوکاردیوگرافی ضروری است تا هرگونه آسیب قلبی زود تشخیص داده شود.
• از آنجا که متابولیسم این دارو عمدتاً توسط کبد انجام می‌شود، افراد دارای بیماری‌های کبدی باید دوز دارو را با دقت تنظیم کنند و مرتباً آزمایش‌های کبدی انجام دهند.
• دوکسوروبیسین می‌تواند باعث افت گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها شود که منجر به ضعف سیستم ایمنی، کم‌خونی و خونریزی می‌شود؛ به همین دلیل شمارش کامل خون باید پیش از هر نوبت درمان انجام گیرد.
• به دلیل کاهش گلبول‌های سفید، احتمال بروز عفونت‌های شدید بالا می‌رود. بیماران باید از تماس با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی پرهیز کنند و در صورت بروز تب یا علائم عفونت فوراً به پزشک مراجعه کنند.
• نشت دارو به بافت‌های اطراف می‌تواند باعث التهاب، درد شدید، زخم و حتی نکروز بافتی شود. تزریق باید توسط پرسنل مجرب انجام شود و اگر در محل تزریق درد یا سوزش احساس شد، بلافاصله تزریق قطع شود.
• در موارد نادر ممکن است واکنش‌های شدید حساسیتی مانند آنافیلاکسی رخ دهد. بیماران باید هنگام تزریق تحت نظر باشند و در صورت بروز علائم حساسیت مانند تنگی نفس، تورم صورت یا راش پوستی سریعاً به پزشک اطلاع دهند.

مصرف دوکسوروبیسین در بارداری

دوکسوروبیسین در دوران بارداری توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند به جنین آسیب برساند و موجب نقایص مادرزادی یا سقط جنین شود. این دارو از جفت عبور کرده و تأثیرات سمّی بر رشد و تکامل جنین دارد. تنها در شرایط اضطراری و با نظر دقیق پزشک متخصص ممکن است در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری و در موارد خاص استفاده شود. زنان باردار باید حتماً قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنند.

دوکسوروبیسین ایرانی

دوکسوروبیسین ایرانی، دارویی شیمی‌درمانی است که مشابه نمونه‌های خارجی تولید می‌شود و برای درمان انواع سرطان‌ها مانند سرطان سینه، تخمدان و خون کاربرد دارد. این نسخه داخلی با کیفیت قابل قبول و قیمت مناسب‌تر عرضه می‌شود و توسط شرکت‌های داروسازی معتبر تولید می‌گردد.

تداخل دارویی دوکسوروبیسین

• تداخلات رده X: بواسیزومب، کلادریبین، کانیواپتان، دیپیرون، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، لاسمیدیتان، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداستینیب
• کاهش اثرات دوکسوروبیسین (متداول) توسط داروها: دابرافنیب، دفراسیروکس، دکسرازوکسان، اکیناسه، انزالوتامید، اردافتینیب، ایوسیدنیب، میتوتان، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب، گیاه علف چای
• افزایش اثرات دوکسوروبیسین (متداول) توسط داروها: کلادریبین، کلوفازیمین، کانیواپتان، سیکلوفسفامید، سیکلوسپورین، ایدلالیسیب، اینبلیزومب، لاروترکتینیب، لاسمیدیتان، مزالامین، میفپریستون، اوکرلیزومب، پالبوسیکلیب، پالیفرمین، پانوبینوستات، پیمکرولیموس، پرومازین، رفلومیلاست

شرایط نگهداری دوکسوروبیسین

این دارو باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (یخچال) نگهداری شود و از نور مستقیم و یخ‌زدگی محافظت گردد. پس از آماده‌سازی، محلول باید سریعاً مصرف شود یا طبق دستورالعمل در دمای مناسب نگهداری گردد تا از کاهش اثربخشی جلوگیری شود.

کلام آخر

این مقاله به بررسی درمان انواع سرطان از جمله سرطان سینه، خون، تخمدان و ریه با داروی دوکسوروبیسین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. این دارو با مهار رشد سلول‌های سرطانی و کاهش اندازه تومورها، به بهبود وضعیت بیماران کمک می‌کند. با این حال، مصرف دوکسوروبیسین باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط خاص هر بیمار انجام شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.