علل ژنتیکی و هورمونی (آلوپسی آندروژنیک)

یکی از رایج‌ترین دلیل ریزش مو، ترکیبی از عوامل وراثتی و تأثیرات هورمونی است؛ به‌ویژه در مردان و زنانی که سن آن‌ها بالای ۲۰ سال است. اگر در خانواده‌تان سابقه طاسی یا کم‌پشتی مو وجود دارد، احتمال اینکه شما نیز دچار آلوپسی آندروژنیک شوید، زیاد است. این نوع ریزش مو تدریجی اما پیوسته اتفاق می‌افتد و در صورت تشخیص زودهنگام، تا حد زیادی قابل کنترل خواهد بود.

نقش ژنتیک در ریزش موی الگوی مردانه و زنانه

ژن‌هایی که از والدین به ارث می‌بریم، می‌توانند باعث شوند فولیکول‌های مو نسبت به هورمونی به نام DHT (دی‌هیدروتستوسترون) حساس شوند. این هورمون به‌تدریج موجب کوچک شدن فولیکول‌ها می‌شود و در نتیجه، موها نازک‌تر و کوتاه‌تر خواهند شد تا جایی که رشد آن‌ها متوقف می‌شود.

در مردان، این الگو معمولاً با عقب‌رفتن خط رویش مو از شقیقه‌ها و کم‌پشت شدن ناحیه تاج سر آغاز می‌شود (الگوی کلاسیک M شکل). اما در زنان، الگو کمی متفاوت است؛ به‌طوری‌که ریزش مو به‌صورت پراکنده و نازک شدن کلی موها، به‌ویژه در بخش مرکزی سر دیده می‌شود، بدون آنکه خط رویش مو به عقب برود.

هورمون DHT و تأثیر آن بر فولیکول مو

هورمون DHT از تبدیل تستوسترون به شکل فعال‌تر خود تشکیل می‌شود. در افرادی که از نظر ژنتیکی حساس هستند، DHT به گیرنده‌های خاصی در ریشه مو متصل می‌شود و سیگنالی برای توقف رشد ارسال می‌کند.

جالب است بدانید که حتی سطح طبیعی تستوسترون نیز می‌تواند در این افراد کافی باشد تا DHT موجب ریزش مو شود. به همین دلیل، درمان‌هایی مانند ماینوکسیدیل، فیناستراید یا مکمل‌های مهارکننده DHT در کنترل این نوع ریزش مو مؤثر عمل می‌کنند.

تغییرات هورمونی

هورمون‌ها نقش فرمانده بدن را ایفا می‌کنند و مسئول تنظیم رشد، متابولیسم، خلق‌وخو و سلامت عمومی بدن از جمله موها هستند. زمانی که تعادل یکی از این هورمون‌ها به هم می‌خورد، ممکن است اولین نشانه در برس موی شما ظاهر شود. این تغییرات می‌توانند به‌صورت تدریجی یا ناگهانی باعث ریزش مو شوند و معمولاً در زنان شیوع بیشتری دارند. در ادامه با سه نمونه رایج از این تغییرات آشنا می‌شویم:

بارداری و ریزش موی پس از زایمان

در دوران بارداری، سطح استروژن به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد و باعث می‌شود موها در مرحله رشد (آناژن) باقی بمانند؛ به همین دلیل، بسیاری از زنان در این دوره موهایی پرپشت‌تر دارند. اما پس از زایمان، با کاهش ناگهانی استروژن، مقدار زیادی از موها به‌صورت هم‌زمان وارد فاز ریزش (تلوژن) می‌شوند.

این نوع ریزش که به نام تلوژن افلوویوم پس از زایمان شناخته می‌شود، معمولاً بین هفته ۶ تا ۱۲ پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد. خوشبختانه این وضعیت موقتی است و طی ۶ تا ۱۲ ماه آینده، به‌تدریج به حالت نرمال بازمی‌گردد.

اختلالات تیروئیدی (کم‌کاری و پرکاری)

هورمون‌های تیروئیدی برای عملکرد متابولیکی سلول‌ها حیاتی هستند. کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) موجب کند شدن فرآیندهای متابولیک و کاهش تولید کراتین می‌شود و در نتیجه، موها نازک‌تر و شکننده‌تر خواهند شد. از سوی دیگر، پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) می‌تواند فولیکول‌های مو را وارد فاز استراحت کند و ریزش موی منتشر ایجاد کند.

علائمی مانند خستگی مفرط، کاهش تمرکز، خشکی پوست یا ضربان قلب نامنظم می‌توانند به تشخیص سریع‌تر این اختلالات کمک کنند. معمولاً درمان‌های دارویی که برای تنظیم عملکرد تیروئید تجویز می‌شوند، به توقف ریزش مو و رشد مجدد آن کمک می‌کنند.

یائسگی و کاهش استروژن

با نزدیک شدن به دوران یائسگی، سطح استروژن به‌تدریج کاهش می‌یابد و تعادل میان استروژن و آندروژن‌ها (هورمون‌هایی مانند تستوسترون و DHT) به هم می‌خورد. این عدم تعادل باعث می‌شود فولیکول‌های مو به DHT حساس‌تر شوند و در نتیجه، الگوی ریزش موی زنانه تشدید گردد.

در این شرایط، موها نازک‌تر، شکننده‌تر و کم‌پشت‌تر می‌شوند؛ به‌ویژه در ناحیه فرق سر. برای کنترل این وضعیت، می‌توان از درمان‌های موضعی مثل ماینوکسیدیل، مکمل‌های تنظیم‌کننده هورمون (با تجویز پزشک) و رژیم‌های غذایی هدفمند استفاده کرد.

استرس و اختلالات روانی

گاهی ریزش مو نه از کمبود آهن ناشی می‌شود و نه از عوامل ژنتیکی، بلکه نتیجه مستقیم فشارهای روانی، اضطراب شدید یا تجربه رویدادهای تلخ زندگی است. در چنین شرایطی، بدن به‌نوعی پیام می‌دهد که بیش از حد توانش تحت فشار قرار گرفته است. در ادامه به دو حالت شایع ریزش مو که ارتباط مستقیمی با وضعیت روانی دارند، می‌پردازیم:

تلوژن افلوویوم

تلوژن افلوویوم نوعی ریزش موی واکنشی است که معمولاً ۲ تا ۳ ماه پس از یک حادثه شدید جسمی یا روانی رخ می‌دهد. عواملی مانند جراحی بزرگ، تب بالا، بیماری‌های شدید یا استرس‌های ناگهانی (مانند سوگ یا شوک احساسی) می‌توانند موجب شوند تعداد زیادی از فولیکول‌های مو وارد فاز استراحت (تلوژن) شوند.

در نتیجه، موها به‌صورت منتشر و ناگهانی شروع به ریزش می‌کنند. خوشبختانه این وضعیت اغلب موقتی است و با برطرف شدن عامل استرس‌زا، طی چند ماه به حالت طبیعی بازمی‌گردد. تغذیه مناسب، خواب کافی و مصرف مکمل‌هایی مانند بیوتین و ویتامین‌های گروه B می‌توانند روند بهبود را تسریع کنند.

تریکوتیلومانیا

تریکوتیلومانیا یک اختلال روانی است که در آن، فرد به‌طور مکرر و اغلب ناخودآگاه موهای خود را می‌کِشد. این رفتار معمولاً در نواحی خاصی مانند ابروها، مژه‌ها یا فرق سر مشاهده می‌شود.

این اختلال معمولاً با استرس، اضطراب یا اختلال وسواس فکری-عملی همراه است و می‌تواند منجر به نواحی کاملاً خالی از مو شود؛ حالتی که گاهی با آلوپسی اشتباه گرفته می‌شود.

درمان تریکوتیلومانیا نیاز به رویکردی چندجانبه دارد که شامل روان‌درمانی (به‌ویژه درمان شناختی رفتاری یا CBT)، مشاوره روان‌پزشکی و در صورت نیاز، دارودرمانی است. همچنین آموزش مهارت‌های مدیریت استرس و تمرین‌های آرام‌سازی می‌توانند مؤثر باشند. اگر این اختلال به‌موقع تشخیص داده شود، با حمایت کافی می‌توان چرخه کندن مو را متوقف کرد و امکان رشد مجدد موها را فراهم ساخت.

کمبود تغذیه‌ای و سوءتغذیه

بدن ما مانند یک کارخانه هوشمند عمل می‌کند؛ اگر سوخت کافی و باکیفیت دریافت نکند، به‌سرعت از عملکرد بهینه خارج می‌شود. موها یکی از اولین بخش‌هایی هستند که تحت تأثیر این کمبود قرار می‌گیرند. کمبود ریزمغذی‌ها یا اختلال در جذب آن‌ها از شایع‌ترین دلایل پنهان ریزش مو، به‌ویژه در زنان و افراد گیاه‌خوار است.

فقر آهن شایع‌ترین علت تغذیه‌ای ریزش مو

آهن برای تولید هموگلوبین (مولکولی که اکسیژن را به سلول‌ها، از جمله فولیکول‌های مو، منتقل می‌کند) ضروری است. زمانی که سطح آهن در بدن کاهش یابد—even پیش از بروز کم‌خونی شدید—تغذیه فولیکول‌ها مختل می‌شود و چرخه رشد مو آسیب می‌بیند.

زنان در سن باروری، افراد دارای رژیم‌های محدود و مبتلایان به اختلالات گوارشی مانند سلیاک یا کولیت بیشتر در معرض این نوع ریزش قرار دارند. آزمایش فریتین خون بهترین روش برای بررسی سطح ذخایر آهن است. درمان معمولاً شامل مصرف مکمل آهن، ویتامین C و اصلاح رژیم غذایی می‌شود.

کمبود ویتامین D

ویتامین D نقش مهمی در تمایز سلول‌های فولیکول مو ایفا می‌کند و کمبود آن ممکن است باعث ریزش موی منتشر یا کندی در رشد موها شود. این کمبود به‌ویژه در افرادی که عمدتاً در فضای بسته زندگی می‌کنند، شایع است.

مطالعات اخیر نشان می‌دهند که افراد مبتلا به آلوپسی آره‌آتا اغلب دچار کمبود ویتامین D هستند. مصرف مکمل D3 تحت نظر پزشک، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و بررسی سطح 25(OH)D در خون از اقدامات ضروری در این زمینه به شمار می‌رود.

کمبود بیوتین، زینک و ویتامین‌های گروه B

بیوتین (ویتامین B7) یکی از محبوب‌ترین مکمل‌ها برای رشد مو محسوب می‌شود. کمبود آن با نازک شدن و ریزش مو همراه است. همچنین زینک (روی) که در ترمیم و رشد سلول‌ها نقش دارد، در صورت کمبود می‌تواند سلامت فولیکول‌ها را به خطر بیندازد.

ویتامین‌های دیگر گروه B از جمله B12 و B6 نیز در فرآیندهای تقسیم سلولی، تولید انرژی و متابولیسم پروتئین‌ها نقش دارند. افرادی که رژیم گیاه‌خواری دارند یا به مشکلات گوارشی دچار هستند، بیشتر در معرض کمبود این ویتامین‌ها قرار دارند.

پروتئین و اسیدهای آمینه

ساختار اصلی مو از کراتین تشکیل شده است؛ پروتئینی که از اسیدهای آمینه ساخته می‌شود. رژیم‌های غذایی کم‌پروتئین، روزه‌داری‌های طولانی یا کاهش وزن سریع می‌توانند بدن را به سمت صرفه‌جویی در مصرف پروتئین سوق دهند و یکی از نخستین بخش‌هایی که این کاهش منابع در آن نمایان می‌شود، موها هستند.

برای پیشگیری از ریزش مو، مصرف کافی پروتئین از منابع متنوع مانند تخم‌مرغ، ماهی، حبوبات و در صورت نیاز، مکمل‌های آمینو اسید توصیه می‌شود—به‌ویژه در دوران بهبودی پس از بیماری یا فشارهای فیزیکی.

بیماری‌های خودایمنی و عفونت‌ها

در برخی موارد، ریزش مو تنها یک مشکل زیبایی نیست، بلکه نشانه‌ای از اختلال در سیستم ایمنی یا پوست سر محسوب می‌شود. در این وضعیت‌ها، بدن به اشتباه به فولیکول‌های مو حمله می‌کند یا در اثر التهاب و آسیب موضعی، چرخه رشد مو مختل می‌شود.

آلوپسی آره‌آتا

آلوپسی آره‌آتا (Alopecia Areata) نوعی بیماری خودایمنی است که در آن، سیستم ایمنی بدن فولیکول‌های مو را به‌عنوان عامل بیگانه شناسایی و مورد حمله قرار می‌دهد. نتیجه این حمله، ریزش ناگهانی مو در نواحی گرد یا بیضی‌شکل روی سر، صورت یا بدن است.

اگرچه این بیماری معمولاً بدون درد است، اما از نظر روانی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. در موارد خفیف، موها ممکن است به‌صورت طبیعی یا با کمک درمان‌های موضعی مانند ماینوکسیدیل، تزریق کورتون یا روش‌هایی مانند PRP مجدداً رشد کنند. اما در موارد شدیدتر، درمان‌های سیستمیک و پیگیری‌های تخصصی و طولانی‌مدت مورد نیاز است.

لوپوس

لوپوس اریتماتوز سیستمیک یکی دیگر از بیماری‌های خودایمنی است که می‌تواند به فولیکول‌های مو آسیب برساند. برخلاف آلوپسی آره‌آتا، ریزش مو در لوپوس معمولاً به‌صورت منتشر و همراه با علائمی مانند خستگی، بثورات پوستی، درد مفاصل و تب ظاهر می‌شود.

در برخی موارد، بثورات لوپوسی که روی پوست سر ایجاد می‌شوند، ممکن است به اسکار منجر شوند و ریزش موی دائمی را به دنبال داشته باشند. برای درمان این نوع ریزش، کنترل پاسخ‌های ایمنی بدن اهمیت دارد. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و هیدروکسی‌کلروکین معمولاً برای کاهش التهاب و مهار فعالیت سیستم ایمنی تجویز می‌شوند.

عفونت‌های قارچی و باکتریایی پوست سر

عفونت‌هایی مانند تینئا کپیتیس (قارچ پوست سر) به‌ویژه در کودکان و نوجوانان شایع هستند. این نوع عفونت‌ها اغلب با علائمی چون خارش، پوسته‌پوسته شدن، قرمزی یا ترشح همراه‌اند و می‌توانند فولیکول‌های مو را درگیر کنند. در صورت عدم درمان به‌موقع، ممکن است نواحی طاسی ایجاد شود که گاهی دائمی باقی می‌ماند.

برای درمان این عفونت‌ها، استفاده از داروهای ضدقارچ خوراکی مانند گریزئوفولوین یا تربینافین توصیه می‌شود. همچنین عفونت‌های باکتریایی نظیر فولیکولیت (التهاب فولیکول مو) نیز می‌توانند باعث ریزش مو شوند. این نوع التهاب معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی قابل کنترل است و در صورت درمان مؤثر، آسیب به فولیکول مو برطرف خواهد شد.

داروها و سموم محیطی

شاید عجیب به نظر برسد، اما دارویی که برای درمان یک بیماری مصرف می‌کنید یا آلودگی‌ای که هر روز در معرض آن قرار دارید، می‌تواند عامل پنهان ریزش موی شما باشد. برخی داروها و سموم، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر چرخه رشد مو تأثیر می‌گذارند. این نوع ریزش معمولاً به‌صورت منتشر و ناگهانی ظاهر می‌شود، اما گاهی ممکن است تکه‌ای یا حتی دائمی باشد.

داروهایی که باعث ریزش مو می‌شوند

بسیاری از داروها با تأثیر بر چرخه رشد مو یا متابولیسم سلولی، موجب ریزش مو می‌شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• شیمی‌درمانی: شناخته‌شده‌ترین علت ریزش کامل مو، زیرا سلول‌های در حال تقسیم فولیکول را هدف قرار می‌دهد.

• داروهای تیروئید (لووتیروکسین، متی‌مازول): با ایجاد تغییرات هورمونی ناگهانی، ممکن است فاز استراحت مو را فعال کنند.

• ضدافسردگی‌ها (مانند فلوکستین یا سرترالین): در برخی افراد، تغییر سطح سروتونین یا دوپامین می‌تواند منجر به ریزش مو شود.

• داروهای ضدانعقاد خون (مانند وارفارین): ممکن است باعث ریزش موی منتشر در برخی بیماران شوند.

• داروهای کنترل فشار خون (مثل متوپرولول از دسته بتابلاکرها): در مواردی، گزارش‌هایی از اثر آن‌ها بر ریزش مو وجود دارد.

خبر خوب این است که در اغلب موارد، پس از قطع یا تغییر دارو (با نظر پزشک)، موها طی چند ماه مجدداً شروع به رشد می‌کنند.

سموم محیطی و فلزات سنگین

قرار گرفتن مداوم در معرض آلاینده‌هایی مانند آرسنیک، سرب، جیوه یا حتی آلودگی هوا می‌تواند به فولیکول‌های مو آسیب وارد کند و فرآیند رشد مو را مختل سازد. افرادی که در صنایع شیمیایی کار می‌کنند، آرایشگران، کارگران کارخانه‌ها یا ساکنان مناطق آلوده شهری، بیشتر در معرض این نوع آسیب قرار دارند.

همچنین برخی ترکیبات موجود در محصولات آرایشی-بهداشتی بی‌کیفیت، مانند فرمالدئید یا سولفات‌های قوی، می‌توانند باعث تحریک پوست سر شوند. علائمی مثل خارش، التهاب، سوزش یا پوسته‌پوسته شدن از نشانه‌های این آسیب هستند که اگر به‌موقع کنترل نشوند، ممکن است منجر به ریزش موی دائمی شوند.

آسیب‌های مکانیکی و سبک زندگی

اگرچه اغلب بیماری‌ها، ژنتیک یا اختلالات هورمونی را مقصر ریزش مو می‌دانیم، اما در بسیاری از موارد، خودمان ناخواسته به موهایمان آسیب می‌زنیم. سبک زندگی، عادات روزمره و حتی مدل بستن مو می‌توانند نقش پررنگی در این نوع ریزش داشته باشند.

آلوپسی کششی

یکی از علل مهم ریزش مو، به‌ویژه در زنان، فشارهای مکانیکی مکرر بر فولیکول مو است. مدل‌هایی مانند دم‌اسبی محکم، بافت‌های سنگین، اکستنشن‌های دائم یا استفاده طولانی‌مدت از هدبند و روسری‌های تنگ می‌توانند به‌مرور باعث تضعیف فولیکول‌ها شوند و منجر به آلوپسی کششی گردند.

این نوع ریزش اغلب از نواحی کناری پیشانی یا پشت سر آغاز می‌شود. اگر به‌موقع تشخیص داده نشود و نحوه بستن مو اصلاح نگردد، احتمال ریزش دائمی وجود دارد. برای پیشگیری، بهتر است از مدل‌های موی آزاد، کش‌های نرم و آرایش‌های بدون فشار استفاده کنید و بین دوره‌های استایل سنگین مو، به فولیکول‌ها استراحت دهید.

وسایل حرارتی و مواد شیمیایی

ابزارهایی مانند اتو مو، سشوار، فرکننده‌های برقی و همچنین محصولات شیمیایی مانند کراتینه‌های غیراستاندارد یا رنگ موهای قوی، در صورت استفاده مداوم و بدون مراقبت مناسب، می‌توانند به ساختار مو آسیب وارد کنند. این آسیب‌ها معمولاً با نازک شدن، شکنندگی و در نهایت ریزش مو بروز می‌یابند.

مو به‌طور طبیعی توانایی بازسازی دارد، اما اگر به‌طور مداوم در معرض حرارت بالا یا مواد شیمیایی آسیب‌زا قرار گیرد، این توان کاهش می‌یابد. استفاده از اسپری‌های محافظ حرارتی، ماسک‌های ترمیم‌کننده و رعایت فاصله مناسب میان دفعات حرارت یا رنگ کردن، می‌تواند از این آسیب‌ها جلوگیری کند.

سبک زندگی ناسالم

بدن برای رشد موهای سالم، نیازمند یک سبک زندگی متعادل است. کم‌خوابی مزمن، رژیم‌های غذایی نامناسب، مصرف زیاد قند و چربی ترانس، بی‌تحرکی و استرس دائمی همگی عواملی هستند که می‌توانند چرخه رشد مو را مختل کنند.

در شرایطی مانند استرس بالا یا سوءتغذیه، بدن منابع خود را به سمت اندام‌های حیاتی هدایت می‌کند و رشد مو را در اولویت پایین‌تری قرار می‌دهد. این سازوکار هوشمند بدن، منجر به کاهش ضخامت و توقف رشد موها می‌شود.

افزایش سن و عوامل محیطی

با افزایش سن، تغییراتی طبیعی در بدن رخ می‌دهد که اگرچه اجتناب‌ناپذیر هستند، اما می‌توانند مستقیماً عملکرد فولیکول‌های مو را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، عوامل محیطی روزمره مانند آلودگی هوا و تابش مستقیم نور خورشید نیز می‌توانند به سلامت مو آسیب بزنند.

تأثیر افزایش سن بر چرخه رشد مو

فرآیند پیری، باعث کاهش سرعت تقسیم سلولی، کاهش ترشح هورمون‌های رشد و تضعیف تدریجی فولیکول‌های مو می‌شود. این روند در هر دو جنس مشاهده می‌شود، اما در مردان معمولاً زودتر آغاز شده و به شکل طاسی الگودار بروز می‌یابد.

در زنان، کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی، موجب نازک شدن مو و کاهش تراکم در ناحیه فرق سر می‌شود. همچنین با بالا رفتن سن، موها معمولاً خشک‌تر، شکننده‌تر و دارای رشد کندتری خواهند بود.

تابش آفتاب، آلودگی و آسیب‌های محیطی

اشعه ماوراءبنفش (UV) خورشید نه‌تنها پوست را پیر می‌کند، بلکه می‌تواند ساختار پروتئینی ساقه مو را نیز تخریب کند. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، بدون محافظ مناسب، موجب خشکی مو، تغییر رنگ، و افزایش احتمال شکستگی و ریزش می‌شود.

علاوه بر آن، آلودگی هوا حاوی ذرات معلق، فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی مضری است که می‌توانند روی پوست سر بنشینند، منافذ را مسدود کرده و باعث التهاب و آسیب به فولیکول‌های مو شوند. این مسئله در کلان‌شهرها و برای افرادی که بیشتر در فضای باز فعالیت دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

تغییرات فصلی و شرایط آب‌و‌هوایی

در برخی افراد، ریزش مو در فصولی مانند پاییز و بهار افزایش می‌یابد. اگرچه دلیل دقیق این پدیده هنوز به‌طور کامل روشن نیست، اما برخی مطالعات آن را با تغییرات نوری، دمایی و نوسانات هورمون ملاتونین مرتبط دانسته‌اند.

همچنین خشکی هوا در زمستان یا رطوبت بالا در تابستان می‌تواند تعادل چربی طبیعی پوست سر را مختل کند. این تغییرات ممکن است باعث تحریک پوست سر، خشکی ساقه مو یا حتی ریزش موقت شوند.

مقایسه سریع علت‌های ریزش مو، علائم و راهکارها

در جدول زیر می‌تونید رایج‌ترین دلایل ریزش مو، علائم مرتبط با هر کدوم و اقداماتی که باید برای کنترل یا درمان انجام بدید رو یک‌جا ببینید:

علت ریزش مو در زنان

علت ریزش مو در زنان همیشه یک تجربه آزاردهنده است، چون برخلاف مردان، جامعه آن را به‌سادگی نمی‌پذیرد. اما واقعیت این است که بسیاری از زنان، به‌ویژه پس از ۳۰ سالگی، با درجات مختلفی از ریزش مو مواجه می‌شوند. در زنان، الگوی ریزش معمولاً به‌صورت کم‌پشتی منتشر در ناحیه فرق سر ظاهر می‌شود، نه عقب‌نشینی خط مو. دلایل آن می‌تواند گسترده‌تر و پیچیده‌تر از مردان باشد:

تغییرات هورمونی

هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در ریزش موی زنان دارند، به‌ویژه در دوره‌هایی مانند:

• پس از زایمان: کاهش ناگهانی استروژن

• یائسگی: افت استروژن و افزایش نسبی آندروژن

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): افزایش سطح تستوسترون و حساسیت بیشتر به DHT

• اختلالات تیروئید: تغییر در سطح هورمون‌های متابولیک

این تغییرات می‌توانند فولیکول‌های مو را وارد فاز استراحت کنند و روند طبیعی رشد مو را مختل سازند. نتیجه‌ی این اختلالات معمولاً به‌صورت ریزش مو، نازک شدن تارها و کاهش تراکم موها بروز پیدا می‌کند.

استرس، رژیم‌های سخت و کاهش وزن سریع

در زنان، پیوند میان وضعیت روانی و جسمی بسیار عمیق‌تر از مردان است. استرس مزمن یا تجربه شوک‌های احساسی شدید، می‌تواند منجر به تلوژن افلوویوم شود؛ نوعی ریزش موی منتشر که معمولاً چند ماه پس از عامل محرک آغاز می‌شود.

همچنین رژیم‌های غذایی بسیار محدودکننده یا کاهش وزن ناگهانی، بدن را در وضعیت صرفه‌جویی قرار می‌دهند و منابع تغذیه‌ای را به اعضای حیاتی اختصاص می‌دهند. در این فرآیند، موها یکی از نخستین قربانیان خواهند بود و رشد آن‌ها متوقف یا کند می‌شود.

کمبود آهن و ویتامین‌ها

به دلیل قاعدگی ماهانه، زنان بیشتر از مردان در معرض فقر آهن و کم‌خونی قرار دارند. کاهش سطح فریتین (ذخیره آهن در بدن)، حتی پیش از بروز کم‌خونی قابل‌تشخیص، می‌تواند به تضعیف تغذیه فولیکول‌های مو و در نتیجه، ریزش مو منجر شود.

علاوه بر آهن، کمبود بیوتین، ویتامین D، ویتامین B12 و زینک (روی) نیز از دلایل شایع ریزش مو در زنان محسوب می‌شود. خوشبختانه این کمبودها معمولاً از طریق آزمایش خون ساده قابل تشخیص‌اند و با تنظیم تغذیه و مصرف مکمل‌های مناسب، قابل درمان خواهند بود.

عوامل ارثی با الگوی زنانه

آلوپسی آندروژنیک در زنان با الگوی خاصی ظاهر می‌شود. نازک شدن موها به‌ویژه در ناحیه تاج یا وسط سر، بدون عقب‌نشینی واضح خط مو. این نوع ریزش معمولاً ارثی است و ممکن است با شروع یائسگی یا استرس تشدید شود. استفاده منظم از محلول‌های موضعی مثل ماینوکسیدیل مخصوص خانم‌ها می‌تواند روند ریزش را کند یا متوقف کند.

علت ریزش مو در مردان

برای بسیاری از مردان، ریزش مو بخشی از روند طبیعی زندگی است اما وقتی این ریزش زودتر از حد انتظار یا به‌صورت شدید شروع می‌شود، می‌تواند روی اعتمادبه‌نفس تأثیر مستقیم بگذارد. برخلاف زنان که معمولاً با کم‌پشتی منتشر روبه‌رو هستند، در مردان ریزش مو اغلب الگودار، قابل پیش‌بینی و از نواحی مشخصی شروع می‌شود.

طاسی ارثی

حدود ۸۰٪ از موارد ریزش مو در مردان به آلوپسی آندروژنیک (ریزش موی ارثی) مربوط می‌شود. این نوع ریزش معمولاً از ناحیه شقیقه‌ها و تاج سر آغاز شده و به‌تدریج به طاسی کامل منتهی می‌شود. عامل اصلی این نوع ریزش، ترکیبی از ژنتیک و حساسیت به هورمونی به نام DHT (دی‌هیدروتستوسترون) است؛ هورمونی که از تستوسترون مشتق می‌شود و با حمله به فولیکول‌های مو، آن‌ها را کوچک کرده و رشد طبیعی را مختل می‌کند.

مردانی که الگوی طاسی را از پدر یا پدربزرگ خود به ارث برده‌اند، معمولاً در دهه دوم یا سوم زندگی با علائم اولیه این ریزش مواجه می‌شوند.

تغییرات هورمونی و افزایش DHT

با بالا رفتن سن، سطح تستوسترون در بدن دستخوش تغییراتی می‌شود و ممکن است میزان DHT در پوست سر افزایش یابد. این هورمون با اتصال به گیرنده‌های فولیکول‌های مو، چرخه رشد را کوتاه و فاز استراحت را طولانی می‌کند. نتیجه این فرآیند، موهایی نازک‌تر، ضعیف‌تر و در نهایت توقف رشد خواهد بود.

درمان‌های رایج برای این نوع ریزش مو شامل استفاده از داروهای مهارکننده DHT مانند فیناستراید، محلول‌های موضعی مانند ماینوکسیدیل، و در برخی موارد، مکمل‌هایی همچون پالمتو یا زینک هستند.

استرس، تغذیه و سبک زندگی

هرچند طاسی ارثی شایع‌ترین نوع ریزش مو در مردان است، اما نمی‌توان نقش عوامل محیطی و رفتاری را نادیده گرفت. استرس مزمن، کمبود خواب، تغذیه نامناسب، مصرف دخانیات یا رژیم‌های پرچرب و کم‌پروتئین، می‌توانند روند ریزش مو را تسریع کنند.

همچنین در مردان فعال یا ورزشکار، کمبود ویتامین‌هایی مانند D، B12 یا عنصر زینک نیز مشاهده می‌شود. به‌ویژه کسانی که در باشگاه از استروئیدهای آنابولیک استفاده می‌کنند، ممکن است با افزایش سطح DHT و تشدید ریزش مو مواجه شوند.

چه زمانی باید نگران ریزش مو شویم؟

ریزش روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو طبیعی است. بنابراین دیدن چند تار مو روی شانه، برس یا کف حمام لزوماً نگران‌کننده نیست. اما در برخی موارد، ریزش مو می‌تواند علامت یک مشکل پنهان یا اختلال مزمن باشد که نیاز به بررسی جدی دارد.

نشانه‌هایی که می‌گویند وقت مراجعه به پزشک است:

• ریزش مو به‌صورت تکه‌ای یا سکه‌ای

• کاهش سریع و محسوس حجم موها در عرض چند هفته

• نمایان شدن پوست کف سر از لای موها

• ریزش مو همراه با خارش، سوزش یا التهاب پوست سر

• ریزش ناگهانی پس از استرس شدید، بیماری یا تغییر دارویی

• نازک شدن قابل‌توجه موها، بدون سابقه خانوادگی مشخص

در این شرایط، مراجعه به پزشک متخصص پوست و مو ضروری است تا علت ریزش به‌طور دقیق مشخص شود.

تشخیص علت ریزش مو چگونه انجام می‌شود؟

درمان مؤثر ریزش مو، نیازمند تشخیص دقیق علت آن است. این موضوع تنها با حدس و گمان قابل حل نیست. پزشک با بررسی الگوی ریزش، سابقه خانوادگی، سبک زندگی و شرایط بالینی بیمار، نخستین سرنخ‌ها را به‌دست می‌آورد.

در گام بعد، معمولاً انجام برخی آزمایش‌های خون ضروری است که شامل موارد زیر می‌شود:

• فریتین (ذخیره آهن)

• هورمون‌های تیروئید (TSH و T4)

• سطح ویتامین‌های D و B12

• هورمون‌های جنسی (در زنان و مردان، بسته به شرایط)

در موارد خاص، پزشک ممکن است تست کشش مو یا بیوپسی پوست سر را تجویز کند تا تفاوت بین ریزش موقت و دائمی، یا علت‌هایی مانند ژنتیک، استرس، کم‌خونی و بیماری‌های زمینه‌ای را مشخص کند. این بررسی‌ها مسیر درمان مؤثر و هدفمند را فراهم می‌کنند.

نتیجه گیری

در این مقاله از داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی دلیل ریزش مو پرداختیم.

ریزش مو دلایل مختلفی دارد و نمی‌توان آن را ساده تلقی کرد. عوامل ژنتیکی، هورمونی، تغذیه‌ای و روانی همگی می‌توانند در این روند نقش داشته باشند و سلامت مو را تحت‌تأثیر قرار دهند. اگر موهای شما به‌طور غیرعادی می‌ریزند، باید این نشانه را جدی بگیرید و برای شناسایی علت آن اقدام کنید. تنها در صورتی می‌توانید روند ریزش را کنترل کنید که علت اصلی را به‌درستی تشخیص دهید و درمان مناسب را انتخاب کنید. این مقاله تلاش کرده است تا مسیر درک و مدیریت ریزش مو را برای شما هموار کند.