به گزارش خبرگزاری ایمنا، ۲۲ ژوئیه برابر با سی و یکم تیر، روز جهانی مغز نام‌گذاری شده است؛ روزی برای افزایش آگاهی درباره سلامت مغز و پیشگیری از بیماری‌های عصبی، در این میان، سکته مغزی یکی از خطرناک‌ترین و در عین حال قابل پیشگیری‌ترین اختلالات مغزی است که سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر می‌کند. متخصصان معتقدند با اصلاح سبک زندگی، کنترل فشار خون، ترک سیگار و رعایت اصول تغذیه سالم، می‌توان از بروز بسیاری از این سکته‌ها جلوگیری کرد.
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز به طور ناگهانی قطع یا کاهش یابد و در نتیجه، بافت مغزی از دریافت اکسیژن و مواد مغذی محروم شده و در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کند. این عارضه دومین علت مرگ و میر جهانی و یکی از مهم‌ترین عوامل ناتوانی‌های جسمی در بزرگسالان است.
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالانه حدود ۱۵ میلیون نفر در جهان دچار سکته مغزی می‌شوند که از این تعداد، حدود ۵ میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند و ۵ میلیون نفر دیگر دچار ناتوانی دائمی می‌شوند.
دلایل بروز سکته مغزی چیست؟
بیشترین علل بروز سکته مغزی را می‌توان در چند دسته زیر تقسیم کرد:
۱. افزایش فشار خون (پرفشاری خون):
فشار خون بالا شایع‌ترین و مهم‌ترین عامل خطر سکته مغزی است. این بیماری باعث آسیب به دیواره عروق مغزی می‌شود و زمینه‌ساز پارگی یا انسداد آن‌ها خواهد شد.
۲. مصرف سیگار و دخانیات:
نیکوتین و سایر ترکیبات مضر در سیگار باعث تنگ شدن رگ‌ها و افزایش احتمال تشکیل لخته‌های خونی می‌شوند.
۳. تغذیه ناسالم:
مصرف زیاد نمک، چربی‌های اشباع‌شده، قندهای ساده و غذاهای فرآوری‌شده باعث افزایش کلسترول، چاقی، دیابت و در نهایت سکته مغزی می‌شود.
۴. نداشتن تحرک بدنی و سبک زندگی کم‌تحرک:
زندگی پشت میز نشینی، ورزش نکردن و کم‌تحرکی از عوامل مهم افزایش وزن، فشار خون و دیابت هستند.
۵. بیماری‌های قلبی و دیابت:
این بیماری‌ها به‌طور مستقیم بر عروق تأثیر گذاشته و احتمال لخته‌شدن خون یا انسداد عروق مغزی را افزایش می‌دهند.
۶. ژنتیک و سابقه خانوادگی:
افرادی که والدین یا بستگان نزدیک آن‌ها سابقه سکته مغزی داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند.
بیماری‌های عروقی مغز در سنین مختلف
برخلاف باور عمومی که سکته مغزی را مختص سالمندان می‌داند، بیماری‌های عصبی و عروقی مغز می‌توانند از دوران کودکی تا سالمندی بروز کنند. در سنین پایین‌تر، بیماری‌هایی نظیر ام اس (MS) و برخی اختلالات التهابی و خودایمنی بیشتر دیده می‌شوند، در حالی که با افزایش سن، احتمال بروز اختلالات عروقی مغز مانند سکته‌ها بیشتر می‌شود.
نقش تغذیه در پیشگیری از سکته مغزی
تغذیه سالم یکی از مؤثرترین راهکارهای پیشگیری از بیماری‌های عروقی مغز است. بر اساس توصیه متخصصان تغذیه و نورولوژی، نکات زیر در رژیم غذایی باید رعایت شود:
کاهش مصرف نمک:
مصرف نمک زیاد باعث افزایش فشار خون می‌شود. توصیه می‌شود مصرف روزانه نمک به کمتر از ۵ گرم در روز محدود شود.
مصرف میوه و سبزیجات تازه:
منابع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، پتاسیم و فیبر هستند و به کاهش فشار خون و چربی خون کمک می‌کنند.
جایگزینی چربی‌های اشباع‌شده با چربی‌های مفید:
استفاده از روغن زیتون، مغزها (بادام، گردو)، آووکادو و ماهی‌های چرب مثل سالمون، به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کند.
کاهش مصرف قند و غذاهای فراوری‌شده:
نوشابه‌ها، شیرینی‌ها و فست‌فودها با افزایش خطر دیابت و چاقی همراه هستند.
افزایش مصرف آب و پرهیز از نوشیدنی‌های شیرین و گازدار.
اصلاح سبک زندگی؛ راهکار اصلی پیشگیری
پیشگیری از سکته مغزی فراتر از تغذیه است. سبک زندگی سالم، مجموعه‌ای از رفتارهای آگاهانه برای حفظ سلامت عمومی بدن، به‌ویژه سلامت مغز است. مهم‌ترین این رفتارها عبارتند از:
ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش هوازی ملایم مانند پیاده‌روی یا شنا)
ترک سیگار و الکل
کنترل منظم فشار خون و قند خون
کاهش استرس از طریق مدیتیشن، یوگا و خواب کافی
مدیریت وزن و پیشگیری از چاقی
روز جهانی مغز؛ فرصتی برای بازنگری در سبک زندگی
روز جهانی مغز که هر سال در ۲۲ ژوئیه برگزار می‌شود، بهانه‌ای است برای تمرکز دوباره بر اهمیت مراقبت از سلامت مغز. شعار این روز در سال‌های اخیر حول محورهایی چون «سلامت مغز برای همه»، «پیشگیری از سکته مغزی» و «زندگی سالم برای مغز سالم» می‌چرخد.
به گفته دکتر فرزانه رستگار، متخصص مغز و اعصاب، «بسیاری از بیماران سکته مغزی که به ما مراجعه می‌کنند، هیچ‌گاه فشار خون یا چربی خون خود را بررسی نکرده‌اند. این در حالی است که ۸۰ درصد سکته‌های مغزی قابل پیشگیری‌اند، اگر افراد تنها سبک زندگی خود را اصلاح کنند.»
مغز سالم، آینده سالم
در نهایت، سکته مغزی نه یک اتفاق ناگهانی، بلکه نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به سلامت بدن و مغز است. تغذیه سالم، ورزش منظم، دوری از دخانیات و کنترل عوامل خطر، همان ابزارهایی هستند که می‌توانند از مغز ما در برابر این قاتل خاموش محافظت کنند.
به مناسبت روز جهانی مغز، شاید بهترین هدیه‌ای که می‌توانیم به خود بدهیم، تعهد به آغاز یک سبک زندگی سالم باشد.