زردی نوزادان؛ چرایی، درمان و پیشگیری
فوق تخصص نوزادان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان به coincide با توجه به شیوع بالای زردی یا ایکتر در روزهای ابتدایی زندگی نوزادان، عنوان می‌کند که هرچند این وضعیت در اغلب موارد بی‌خطر است، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به عارضه‌ای جبران‌ناپذیر مانند آسیب مغزی منجر شود. وی می‌گوید: زردی نوزادان به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین، یک ماده‌ای که از تجزیه گلبول‌های قرمز تولید میشود، در خون اتفاق می‌افتد.
در حالت طبیعی، این ماده باید توسط کبد دفع شود، اما در نوزادان، به‌ویژه در روزهای نخست تولد، هنوز سیستم دفع بیلی‌روبین کامل نیست. در این سن، بیلی‌روبین به‌طور طبیعی در خون موجود است، اما در برخی نوزادان، سطح بیلی‌روبین به تدریج افزایش می‌یابد. در این موارد، اگر بیلی‌روبین به سطحی رسیده باشد که تولید شده توسط گلبول‌های قرمز خون در體 فراهم شود، ممکن است منجر به زردی شود. اگر سطح بیلی‌روبین بسیار بالا باشد، ممکن است منجر به آسیب مغزی شدید شود.
دکتر اقبالیان با اشاره به原因های زردی نوزادان، می‌گوید: این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند. در برخی نوزادان، گلبول‌های قرمز بیش از حد طبیعی تجزیه می‌شوند و در نتیجه بیلی‌روبین زیادی در بدن تولید میشود. این حالت معمولاً در ناسازگاری‌های خونی بین مادر و نوزاد دیده میشود؛ به عنوان مثال، در ناسازگاری Rh وقتی مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت است، این اتفاق ممکن است رخ دهد.
علاوه بر این، برخی نوزادان ممکن است دچار بیماری‌هایی شوند که منجر به تخریب گلبول‌های قرمز (همولیز) میشود، از جمله این بیماری‌ها می‌توان به کمبود آنزیم G6PD، کمبود پیروات‌کیناز، هگزوزکیناز و بیماری‌های ارثی مانند اسفروسیتوز و الیپتوسیتوز اشاره کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان خاطرنشان می‌کند: در برخی نوزادان، کبد هنوز قادر به برداشت و پردازش بیلی‌روبین نیست، در چنین شرایطی، بیماری‌هایی مانند سندرم ژیلبرت، سندرم کریگلر–نجار، هیپوتیروئیدی مادرزادی و تنگی پیلور نیز می‌توانند موجب اختلال در دفع طبیعی بیلی‌روبین شوند.
دکتر اقبالیان با اشاره به نقش تغذیه در بروز زردی، می‌گوید: شیردهی نادرست یا شرایط خاص تغذیه با شیر مادر نیز می‌تواند عامل زردی باشد، نوعی از زردی که در هفته اول زندگی ظاهر میشود، معمولاً به دلیل مکیدن ضعیف نوزاد یا تکنیک نادرست شیردهی است. در نوع دیگری که از هفته دوم آغاز میشود، شیر مادر عامل افزایش بیلی‌روبین است، اما با وجود بالا بودن آن، قطع شیر مادر توصیه نمی‌شود.
فوتوتراپی، به عنوان شایع‌ترین و مؤثرترین روش درمان زردی نوزادی، شامل تاباندن نور خاص به پوست نوزاد است، که در صورت موفقیت، باعث تجزیه بیلی‌روبین در سطح پوست شده و دفع آن را تسهیل می‌کند. در درمان زردی در منزل با دستگاه‌های فتوتراپی خانگی، باید به این نکته توجه کنیم که نباید مشکلات خونی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند کمبود G6PD وجود داشته باشد. در حالیکه در مواقعی که سطح بیلی‌روبین بسیار بالا باشد و خطر آسیب مغزی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد، در این روش، حدود دو برابر حجم خون نوزاد با خون تازه جایگزین میشود تا بیلی‌روبین سریعاً کاهش یابد.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، دکتر اقبالیان در پایان با تأکید بر اهمیت تشخیص و درمان به‌موقع، گفت: هرچند زردی در بسیاری از نوزادان طبیعی و گذراست، اما هرگز نباید آن را ساده گرفت، اندازه‌گیری سریع بیلی‌روبین و مراجعه فوری به پزشک، بهترین راه پیشگیری از عوارض جدی و جبران‌ناپذیر زردی است.