**واکسن ب ث ژ چیست؟**
واکسن ب ث ژ یک واکسن مهم برای پیشگیری از بیماری سل (TB) است. این واکسن یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین واکسن‌های دنیا است که برای مقابله با سل و از بین بردن آن به کار می‌رود. اساس این واکسن یک باکتری ضعیف‌شده به نام Mycobacterium bovis است که مشابه عامل سل در انسان است، ولی بیماری‌زا نیست.
واکسن ب ث ژ برای پیشگیری از سل ریوی در کودکان و نوزادان، مخصوصاً در کشورهایی که سل شایع است، استفاده می‌شود. همچنین این واکسن از انواع شدید سل مانند سل منتشر (سل میلیاری) و مننژیت سلی جلوگیری می‌کند که می‌تواند تهدیدی جدی برای جان کودک باشد.
**مزایای واکسن ب ث ژ**
واکسن ب ث ژ دارای مزایایی غیر از پیشگیری از سل است. به عنوان مثال:
1. **پیشگیری از انواع شدید بیماری سل**: این واکسن جلوی بروز انواع شدید و خطرناک سل از جمله سل میلیاری و مننژیت سلی را می‌گیرد، به خصوص در نوزادان و کودکان خردسال.
2. **کاهش مرگ‌ومیر در کودکان**: در کشورهایی که سل شایع است، تزریق واکسن سل در بدو تولد موجب کاهش قابل توجه مرگ‌ومیر ناشی از سل شده است.
3. **ایمنی نسبی در برابر سل ریوی**: اگر فردی واکسن زده باشد، ممکن است به نوع خفیف‌تر سل مبتلا شود.
4. **تقویت سیستم ایمنی غیر اختصاصی**: واکسن سل ممکن است علاوه بر اثر خاص علیه سل، باعث فعال‌سازی عمومی سیستم ایمنی بدن شود و در مقابل بیماری‌های عفونی دیگر نیز نقش محافظتی غیر مستقیم داشته باشد.
**ترکیبات واکسن ب ث ژ**
واکسن ب ث ژ به طور خلاصه شامل این ترکیبات است:
1. **باکتری زنده ضعیف شده**: این واکسن از یک باکتری ضعیف‌شده برای تولید پاسخ ایمنی بدن استفاده می‌کند.
2. **سوسپانسیون یا محیط نگهدارنده**: این واکسن در یک محیط خاص یا سوسپانسیون maintained برای سلامت و فعالیت آن عمل می‌کند.
3. **مواد پایدارکننده**: برخی از واکسن‌های ب ث ژ از مواد پایدارکننده برای افزایش ثبات استفاده می‌کنند.
4. **فاقد مواد نگهدارنده شیمیایی قوی**: واکسن ب ث ژ از هیچ ماده نگهدارنده شیمیایی قوی استفاده نمی‌کند.
**نحوه تزریق واکسن سل**
واکسن ب ث ژ باید با دقت خاصی تزریق شود. تزریق داخل جلدی (Intradermal) و با استفاده از سرنگ مخصوص داخل جلدی انجام می‌شود. این واکسن به صورت پودر لیوفیلیزه در ویال ارائه می‌شود که باید با محلول مخصوص رقیق کننده مخلوط شود.
**نحوه عملکرد واکسن ب ث ژ**
وقتی این واکسن به بدن تزریق می‌شود، باکتری ضعیف وارد پوست شده و به سلول‌های ایمنی بدن معرفی می‌شود. سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان یک عامل بیگانه شناسایی کرده و در برابر آن واکنش دفاعی نشان می‌دهد. این پاسخ باعث تولید سلول‌های T حافظه‌ای می‌شود که اگر بدن در آینده با باکتری واقعی سل مواجه شود، بتواند به سرعت آن را شناسایی و نابود کند.
**عوارض واکسن ب ث ژ**
واکسن ب ث ژ معمولاً بدون عوارض شدیدی یا خطری در نوزادان و کودکان تحمل می‌شود. اما اگر عوارض بوجود آید برخی از آنها به شرح زیر است:
1. **قرمزی، تورم و برجستگی در محل تزریق**
2. **تاول یا زخم کوچک در محل تزریق**
3. **برآمدگی غدد لنفاوی زیربغل**
4. **تب خفیف**
**موارد احتیاط و منع مصرف**
قبل از تزریق واکسن ب ث ژ، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در واکسن حساسیت دارید، از تزریق خودداری کنید. همچنین از تزریق در مواقع زیر خودداری کنید:
1. **اگر به بیماری‌های نقص ایمنی مبتلا شده باشید**
2. **در حال بیماری شدید هستید**
3. **نوزادان با وزن بسیار پایین**
4. **در تزریق قبلی عوارض شدیدی رخ داده باشد**
**شرایط نگهداری واکسن ب ث ژ**
واکسن ب ث ژ باید در دمای یخچال (نه یخ) و دور از گرما نگهداری شود. این واکسن نباید منجمد شود، زیرا باعث تخریب ساختار واکسن می‌شود و آن را غیرفعال و غیرقابل استفاده می‌کند.