یکی از شهرهای شمال ایران که طی چند سال اخیر شاهد حضور موثر سگهای ولگرد و خانگی در فضاهای عمومی شده است، رشت است. این شهر به دلیل وجود پارکهای عمده مانند ملت، مفاخر، دانشجو و همچنین پیادهراه فرهنگی مرکز شهر، با این پدیده روبهرو شده است. برخی از شهروندان بدون توجه به حساسیت عمومی، حیوانات خانگی خود را بدون قلاده و نظارت، وارد فضاهای عمومی میکنند در حالی که برخی دیگر، با نادیده گرفتن اصول بهداشت و همزیستی شهری، اجازه استفاده سگها از تجهیزات بازی و نیمکتها را نیز میدهند. این وضعیت، نوعی بینظمی شهری ایجاد کرده و نارضایتی عمومی را به دنبال داشته است.
حضور سگهای ولگرد و خانگی در فضاهای عمومی نه تنها نارضایتی عمومی را افزایش میدهد، بلکه پارسکردن ناگهانی و حمله به رهگذران را نیز در برمیگیرد. این اتفاقات بهویژه برای کودکان، سالمندان و زنان، حس امنیت روانی را کاهش داده و فضای عمومی را به محیطی پرتنش تبدیل کرده است.
مهدی سلیمانی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، اشاره کرده که سالانه بیش از ۳ هزار مورد حیوانگزیدگی در گیلان ثبت میشود که نزدیک به ۴۰ درصد آنها مربوط به شهرستان رشت است. هزینه واکسیناسیون پس از گزش در حالت کامل میتواند تا ۲.۵ میلیون تومان برای هر نفر برسد. این هزینهها مستقیماً از منابع دولتی پرداخت میشود و بار اقتصادی و درمانی سنگینی برای شبکه بهداشت ایجاد میکند.
بیش از هشت میلیارد تومان در یک سال صرف زندهگیری و عقیمسازی شده اما جمعیت سگهای ولگرد همچنان در حال افزایش است. شهرداری رشت سالانه میلیاردها تومان برای جمعآوری و کنترل سگهای ولگرد هزینه میکند اما به دلیل نبود همکاری و برنامهریزی منسجم میان نهادهایی مانند دامپزشکی، محیط زیست، بهداشت و گروههای مردمی، این اقدامات پایدار نیست.
حضور سگهای ولگرد در سطح محلات، پارکها، معابر عمومی و پیادهراههای شهر، تهدیدی جدی برای حیاتوحش و اکوسیستم منطقه است. این سگها با شکار پرندگان، لاکپشتها و جانوران کوچک، تعادل زیستی را برهم میزنند. فعالان محیط زیست هشدار میدهند که تداوم این روند میتواند آسیبهای برگشتناپذیری به گونههای بومی وارد کند.
برای کاهش تبعات این پدیده، باید آییننامههای مشخص و جدی برای ورود حیوانات خانگی به فضاهای عمومی تدوین شود. الزام به استفاده از قلاده، ساخت پارکهای اختصاصی حیوانات و ایجاد سامانههای ثبتنام سگهای خانگی از جمله ابزارهای اجرایی قابل طرح است. همچنین آموزش عمومی درباره مسئولیتهای اجتماعی در نگهداری از حیوانات خانگی، باید بخشی از برنامههای فرهنگی شهر باشد.
رشت تنها زمانی میتواند شهری امن، منظم و زیستپذیر برای همه ساکنان خود باشد که معضل سگهای شهری به شکلی علمی، انسانی و سیستماتیک مدیریت شود. مدیریت هماهنگ، حمایت مردم و نگاه کارشناسانه میتواند مسیر همزیستی مسئولانه را هموار کند.