**انموده از سلامت کلینی**به گزارش سلامت نیوز به نقل از *verywellhealth*، کلیه‌ها با وجود اندازه کوچکشان، نقش‌های حیاتی در بدن ایفا می‌کنند. آن‌ها مواد زائد، مایعات اضافی و اسیدها را از بدن دفع می‌کنند و تعادل آب، الکترولیت‌ها و مواد معدنی خون را حفظ می‌نمایند. همچنین در تنظیم فشار خون، تولید گلبول‌های قرمز خون و حفظ سلامت استخوان‌ها نقش دارند.
کنترل میانگین مصرف برخی داروها باعث آسیب به کلیه‌ها می‌شود. از آنجایی که بیشتر ما روزانه معده‌مان را با کپسول‌های دیوبین پر می‌کنیم، به استفادخت از مواد شیمیایی بی‌ولوکیبی تاوان جبران نشده‌ای پرداختیم. به این دسته از داروها، نفروتوکسیک گفته می‌شود. در ادامه، به داروهایی که ممکن است باعث آسیب کلیوی شوند اشاره شده است:
**داروهای که باعث آسیب کلیه‌ها می شوند**
### ۱. مهارکننده‌های ACE و ARBها
مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB) معمولاً برای درمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند. این داروها به طور معمول برای محافظت از کلیه‌ها در بیماران دیابتی یا مبتلا به بیماری کلیوی استفاده می‌شوند. اما مصرف آن‌ها همزمان با NSAIDها یا دیورتیک‌های حلقه‌ای، یا در شرایطی مانند کم‌آبی بدن، می‌تواند خطر بروز آسیب حاد کلیه را افزایش دهد.
### ۲. دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور)
دیورتیک‌ها برای درمان فشار خون بالا، نارسایی قلبی و احتباس مایعات تجویز می‌شوند. آن‌ها با کاهش حجم مایعات بدن، ممکن است جریان خون به کلیه‌ها را کاهش دهند که این مسئله می‌تواند منجر به آسیب کلیوی شود.
### ۳. آنتی‌بیوتیک‌های خاص
برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند. آن‌ها می‌توانند باعث التهاب، انسداد یا آسیب مستقیم به ساختارهای کلیه شوند. این دسته از داروها عبارتند از:
* آمینوگلیکوزیدها (مانند جنتامایسین)
* تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول (باکتریم)
* پنی‌سیلین و سایر بتالاکتام‌ها
* فلوروکینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین)
* تتراسایکلین‌ها (مانند داکسی‌سایکلین)
* وانکومایسین
### ۴. مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs)
این داروها برای درمان سوزش معده و زخم‌های گوارشی استفاده می‌شوند. استفاده طولانی‌مدت از PPIها ممکن است با افزایش خطر بروز آسیب حاد کلیه، AIN و بیماری مزمن کلیوی همراه باشد.
### ۵. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
NSAIDها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین برای تسکین درد و التهاب کاربرد دارند. این داروها می‌توانند با کاهش جریان خون به کلیه‌ها باعث AKI یا پیشرفت بیماری مزمن کلیوی شوند، به‌ویژه اگر همراه با داروهایی مثل دیورتیک‌ها و مهارکننده‌های ACE/ARB مصرف شوند.
### ۶. لیتیوم
لیتیوم برای درمان اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی استفاده می‌شود، اما می‌تواند باعث آسیب کلیوی مزمن، کیست کلیه و شرایطی مانند دیابت بی‌مزه نفروژنیک شود.
### ۷. داروهای خاص HIV
برخی داروهای ضد HIV مانند تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات (TDF) با آسیب کلیوی مرتبط هستند. نوعی جدیدتر به نام تنوفوویر آلافنامید (TAF) در بدن بهتر جذب می‌شود و ایمن‌تر برای کلیه‌ها در نظر گرفته می‌شود.
### ۸. مهارکننده‌های کلسینورین
داروهایی مانند سیکلوسپورین و تاکرولیموس برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می‌شوند، اما می‌توانند باعث کاهش جریان خون در کلیه‌ها شده و منجر به زخم و آسیب مزمن شوند.
**مکانیسم‌های آسیب دارویی به کلیه**
داروها به چند روش می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند:
* کاهش جریان خون کلیوی
* آسیب مستقیم به سلول‌های کلیه
* ایجاد التهاب یا انسداد در ساختارهای کلیه
* تجزیه عضلات (رابدومیولیز) و مسدود شدن کلیه‌ها با ضایعات
* ایجاد لخته‌های ریز در مویرگ‌های کلیوی
**عوامل افزایش‌دهنده خطر**
برخی شرایط می‌توانند احتمال آسیب کلیوی ناشی از داروها را افزایش دهند، از جمله:
* کم‌آبی بدن
* اختلال در کارکرد کلیه‌ها
* استفاده طولانی‌مدت از برخی داروها
**چگونه از کلیه‌ها در برابر آسیب دارویی محافظت کنیم؟**
برای محافظت از کلیه‌ها:
* پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع کنید، حتی داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و گیاهان دارویی.
* هیچ داروی جدیدی را بدون مشورت با پزشک آغاز نکنید.
* همه داروهای خود را از یک داروخانه تهیه کنید تا تداخلات احتمالی بهتر کنترل شود.
* به طور منظم عملکرد کلیه‌های خود را بررسی کنید، به‌خصوص اگر داروهای پرخطر مصرف می‌کنید.
* در صورت علائم بیماری‌هایی مانند تب، استفراغ یا اسهال، با پزشک درباره ادامه مصرف داروها مشورت کنید.
**چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟**
برخی از علائم هشداردهنده مشکلات کلیوی شامل موارد زیر است:
* درد در ناحیه پهلو یا پشت
* خون در ادرار
* خستگی شدید
* حالت تهوع یا کاهش اشتها
* ورم پاها
* تنگی نفس
* مشکلات ادراری (درد، کاهش حجم، قطع ادرار، ادرار غیرطبیعی)
تهدید‌های مختلفی در سطح کلیه‌ها وجود دارد که استفاده مداوم از آن داروها باعث ایجاد بیماری کلیوی یا آسیب به کلیه در را افزایش می‌دهد.