خبر ابتلای بیماران تالاسمی به هپاتیت «سی» در چابهار درنهایت تایید شد، اما این‌بار با عددی بیشتر از ۱۰۷ نفر. نتیجه آزمایش هپاتیت ۱۱۳ بیمار درمانگاه تالاسمی بیمارستان امام علی (ع) چابهار در تابستان امسال، مثبت اعلام شده و منشأ آن هم تزریق خون در شرایط غیربهداشتی و نامناسب در همین درمانگاه است. نخستین خبرهای غیررسمی در این باره از ابتلای ۱۰۷ نفر از اهالی شهرهای چابهار، کنارک، زرآباد و دشتیاری، ۱۱ نفر اهل زابل، ۱۱ نفر از راسک و سرباز و چهار نفر اهل شهرستان قصرقند منتشر شد، اما درنهایت انجمن تالاسمی ابتدا ۱۱۳ نفر را تایید کرد. 

به گزارش هم میهن، موضوعی که به گفته انجمن تالاسمی استان سیستان و بلوچستان، در سال‌های گذشته بارها از سوی این انجمن گزارش شده و تغییراتی اندک هم به همراه داشته اما در هنوز روی همان پاشنه می‌چرخد و شرایط درمانگاه برای تزریق خون استاندارد نیست. اعضای انجمن تالاسمی استان سیستان و بلوچستان حالا خبر می‌دهند که ابتلا به هپاتیت «سی» در میان بیماران تالاسمی این منطقه در سال‌های قبل هم رخ می‌داد و شبکه بهداشت چابهار موارد ابتلا را پیگیری می‌کند. 

تا امروز تنها واکنش رسمی به این خبر، بیانیه انجمن تالاسمی و گفت‌وگوی مدیرکل انتقال خون استان سیستان و بلوچستان بوده است و حالا رحمدل بامری، نماینده شهر دلگان، ایرانشهر، سرباز، فنوجِ استان سیستان و بلوچستان هم خبر می‌دهد که در حال پیگیری این موضوع از وزارت بهداشت، سازمان انتقال خون و دانشگاه علوم پزشکی چابهار است: «به‌محض کسب خبر، مکاتباتی با وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون داشتیم و تذکر شفاهی هم داده شده است.» 

انجمن تالاسمی استان سیستان و بلوچستان اعلام می‌کند که پیش‌ازاین هم، وضعیت بهداشت درمانگاه تالاسمی چابهار را پیگیری کرده و در این مدت تغییرات کوچکی رخ داده، اما دوباره همان روال سابق بعد از مدتی ادامه پیدا کرده و حالا این اتفاق، هم از طرف انجمن تالاسمی ایران و استان، هم از طرف وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون در حال پیگیری است. 

وحید شهنوازی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن تالاسمی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید، این موضوع تازه نیست و قبل از این هم مواردی از ابتلا به هپاتیت «سی» بین بیماران تالاسمی وجود داشته است که دلیل آن هم میزان شیوع هپاتیت در این منطقه است. مدتی پیش وزارت بهداشت گفته بود که تخمین زده می‌شود حدود ۲۰۰ هزار بیمار مبتلا به ویروس هپاتیت «سی» در کشور وجود دارد و درمان آن‌ها رایگان است اما به‌صورت رسمی تعداد افراد مبتلا به هپاتیت در سیستان و بلوچستان هنوز اعلام نشده است. 

شهنوازی می‌گوید: «ما انتقال از طریق خون را رد می‌کنیم؛ چون بیماران دیگر هم الان نگران شده‌اند و اضطرابی که به آن‌ها وارد می‌شود، خوب نیست. این بیماران، خونی دریافت می‌کنند که از اهداکنندگان مستمر دریافت شده و سابقه اهدای خون چندساله دارند. علاوه بر این، خونی در اختیار این بیماران قرار می‌گیرد که مدت زیادی از اهدای آن نگذشته باشد. بعد از اهدا و انجام آزمایش‌های لازم و اطمینان از سالم‌بودن خون، آن را وارد چرخه مصرف می‌کنند. درمجموع مراقبت از خون توسط سازمان انتقال خون به خوبی انجام می‌شود.» 

شهنوازی می‌گوید، آمار ابتلا به هپاتیت در مناطق گرمسیری و ساحلی بالاست و شیوه زندگی، رعایت نکردن بهداشت و رفت‌وآمد به کشورهای همسایه از دلایل آن است. به گفته او، قبلاً امکانات درمان هپاتیت «سی» برای این بیماری در چابهار چندان در دسترس نبود و موارد ابتلا به آن برای درمان به زاهدان ارجاع داده می‌شدند: «در سال‌های گذشته مکاتبات زیادی درباره شرایط درمانگاه تالاسمی بیمارستان امام علی چابهار انجام شده است. بخش‌های درمان تالاسمی، قوانین خاصی دارند که طبق آن پزشک، پرستار و خدمه بخش باید ثابت باشند. 

جمع‌کردن خون از روی زمین و نظافت آن هم شیوه خاصی دارد و به همین دلیل دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت و انجمن‌ها برای آموزش پرستاران، دوره‌هایی را برگزار می‌کنند. پرستاری که در این بخش کار می‌کند، باید برای تزریق خون هر یک‌بیمار، دستکش خود را عوض کند، سر سوزن یا اسکالپ را به‌صورت مشترک استفاده نکند، همچنین ست خونی را که از یک کیسه برمی‌دارد، برای کیسه‌های دیگر استفاده نکند. 

رعایت نکردن این پروتکل‌ها توسط مرکز درمانی باعث شده که این موارد بیشتر شود. علاوه بر این، کیسه‌های خون نباید دستکاری شوند و یک کیسه خون نباید به دو بیمار داده شود. ضدعفونی بخش هم باید به‌سرعت انجام شود اما این مرکز درمانی این نکات را رعایت نکرد.» 

درمانگاه تالاسمی چابهار در بیمارستان امام علی، همه محدوده چابهار را پوشش می‌دهد و زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی چابهار فعالیت می‌کند. شهنوازی می‌گوید: «بیمار تالاسمی هر سه تا شش‌ماه چکاپ‌هایی دارد که در آن انواع هپاتیت، بیماری‌های غددی، میزان آهن بدن و… بررسی می‌شود. سال‌های گذشته مواردی را که مثبت می‌شد، اطلاع‌رسانی می‌کردیم و درمان‌شان در زاهدان انجام می‌شد. 

آزمایش آن هم در چابهار در دسترس نبود و باید برای انجام آن به زاهدان می‌آمدند. گاهی نمونه‌ها را می‌گرفتیم و به تهران می‌فرستادیم و وقتی جواب آزمایش مثبت می‌شد، درمان‌شان شروع می‌شد. در آن مقطع درمان آن‌ها با تزریق دارو صورت می‌گرفت که آن هم عوارض داشت و بسیاری از بیماران به همین دلیل درمان‌شان را انجام نمی‌دادند. بعد از آن، امکان درمان با قرص فراهم شد و حالا بیماران بهتر درمان می‌شوند، این دارو هم در دسترس‌تر است و عوارض کمتری دارد.» 

او می‌گوید غیر از مورد اخیر که بیماران از درمانگاه چابهار به هپاتیت «سی» مبتلا شدند، منشأ موارد قبلی مشخص نبوده است: «قبلاً از درمانگاه‌های تالاسمی بازدیدهای مستمر سالیانه انجام می‌شد، بخش‌های درمانی مورد بررسی قرار می‌گرفت و بیماران هم گزارش‌هایی از وضعیت آن‌ها اعلام می‌کردند، ما هم این گزارش‌ها را به مسئولان انتقال می‌دادیم. آن زمان این مرکز تالاسمی در چابهار زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و بعد ایرانشهر بود و هرمورد تخلفی که مشاهده می‌شد، به مسئولان وقت گزارش می‌دادیم.» 

شهنوازی وضعیت بخش درمان تالاسمی چابهار را پیش از تغییر آن توضیح می‌دهد: یک اتاق سه در چهار با ۶-۵ تخت نوزاد بود که وضع فجیعی داشت و وسط بخش‌های عفونی قرار گرفته بود. بعد از مدتی با پیگیری‌هایی که از دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد و همینطور همکاری استانداری، بالاخره قانع شدند بخش بزرگتری برای بیماران تالاسمی اختصاص داده شود. 

بخش جدید بعد از این پیگیری‌ها افتتاح شد اما باز هم بهداشت و پروتکل‌های مربوط به بخش‌های تالاسمی رعایت نمی‌شد. شهنوازی می‌گوید، این موضوع را به‌صورت مکرر گزارش می‌کردند و به‌صورت مقطعی اقداماتی انجام می‌شد اما باز هم به روال قبل برمی‌گشت: «بخش‌های درمانی تالاسمی باید از بخش‌های بستری به‌دلیل عفونت‌های بیمارستانی جدا باشد. انجمن تالاسمی ایران مکرراً آن را پیگیری و از آن بازدید می‌کرد. آزمایش‌های بیماران هم با همکاری آن‌ها انجام و نمونه‌ها به تهران برده شد.» 

«پیگیری درمان این بیماران هنوز هم ادامه دارد.» شهنوازی می‌گوید، آمارهایی که اعلام شده، نتیجه چکاپی است که تابستان امسال توسط انجمن تالاسمی ایران انجام شد و احتمال می‌دهیم تغییر کند: «شبکه بهداشت چابهار هم پیگیر درمان این بیماران است، آزمایش‌های مجدد را انجام می‌دهند و درمان بیماران را شروع کرده‌اند. اوایل دهه ۹۰ درمان این بیماری سخت بود و فقط در زاهدان انجام می‌شد. 

الان پزشک و دارو در چابهار وجود دارد و همیشه به همین شیوه طی می‌شده است. این درمانگاه هم به فعالیت‌اش ادامه می‌دهد؛ چون تنها درمانگاه تالاسمی چابهار است و نمی‌توان فعالیت آن را متوقف کرد. دو، سه روز است که این موضوع رسانه‌ای شده و هنوز گزارشی از تغییر وضعیت آن نداده‌اند. سازمان انتقال خون استان هم همیشه از این موضوع مطلع می‌شوند و روی این موارد حساس هستند.» 

او توضیح می‌دهد که تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به تالاسمی که بیشتر در چابهار زندگی می‌کنند و به پاکستان رفت‌وآمد می‌کنند، گاهی به‌دلیل طولانی‌شدن مدت اقامت خود، تزریق خون را هم در این کشور انجام می‌دهند. به‌دلیل تعداد بسیار کم این موارد، نمی‌توانیم همه آمار ابتلا به هپاتیت «سی» را در میان این گروه به این موضوع مرتبط بدانیم، در کنار آن نمی‌توان قبل از تزریق خون به آن‌ها، تست هپاتیت انجام داد؛ چون ممکن است تازه به کشور برگشته باشد و ویروس خودش را در آزمایش نشان ندهد: «چکاپ‌هایی که روی خون اهداکنندگان در ایران انجام می‌شود در پاکستان انجام نمی‌شود. کسانی که شناسنامه نداشته باشند هم نمی‌توانند برای تزریق خون به این کشور بروند؛ چون هزینه سنگینی برایشان دارد و منطقی نیست.»

انتقال از طریق خون‌های آلوده منتفی است

بیماران تالاسمی استان سیستان و بلوچستان بیشترین جمعیت مبتلا به این بیماری را در کشور دارند و حدود ۳۵۰۰ بیمار مبتلا به تالاسمی در صدر جدول ابتلاست. استان‌های فارس و خوزستان هم با حدود ۲۷۰۰ و ۲۴۰۰ بیمار در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند و تعداد بیماران استان‌های مازندران و هرمزگان نیز به‌ترتیب ۲۳۰۰ و ۱۵۰۰ ثبت شده است. 

با وجود آمار بالای بیماران این استان و کمبودهای خون در فصل زمستان، برای آن‌ها که با تعداد کم درمانگاه تالاسمی و کمبود دارو روبه‌رو شده‌اند، رنج بیماری بیشتر می‌شود. مدیرکل انتقال خون این استان آبان‌ماه امسال گفته بود، دسترسی مردم در ۲۰ نقطه جمعیتی استان به پایگاه‌های انتقال خون، سخت است و انتظار داریم خیران برای خرید اتوبوس، انتقال خون را همراهی کنند. آمار مصرف خون این منطقه در سال گذشته ۱۵۰ هزار واحد بوده که تنها ۵۵ هزار واحد در استان تهیه شده و بیش از ۷۰ درصد آن از استان‌های معین به این استان رسیده است. 

ابوالحسن صفدری، روز گذشته انتقال هپاتیت «سی» به بیماران تالاسمی از طریق خون‌های آلوده را رد کرده و گفته است که تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی در سیستان و بلوچستان، خون مورد نیاز بیماران تالاسمی ماژور خود را از زاهدان تامین می‌کنند و تمام این مراکز زیرمجموعه اداره کل انتقال خون استان قرار دارند. تمام خون‌های اهدایی، براساس آخرین پروتکل‌های استاندارد جهانی و توسط دستگاه‌های پیشرفته بررسی شده، سلامت خون تایید می‌شود و امکان آلوده یا منقضی‌بودن آن‌ها وجود ندارد. 

او گفته که این دستگاه‌ها در فضاهای استاندارد قرار دارند و توسط کیت‌های آزمایشگاهی، خون‌های اهدایی از نظر بیماری‌های مختلف مانند هپاتیت «بی» و «سی»، «ایدز» و «سفلیس» بررسی می‌شوند. علاوه بر این، انجام تست‌های NAT، اتفاق مهمی است که در سازمان انتقال خون ایران رخ داده و افتخار بزرگی است؛ چراکه با استفاده از تست NAT، تمام پاتوژن‌های خون به‌صورت مولکولی بررسی می‌شوند و این تست‌ها بسیار دقیق و گران است. 

ما این تست‌ها را روی تمام خون‌های اهدایی انجام می‌دهیم. برای انجام تست NAT، نمونه‌های گرفته‌شده از خون‌های اهدایی به تهران ارسال می‌شود و پس از بررسی و تایید سالم‌بودن خون، پخش خون‌های اهدایی به مراکز درمانی شهرها انجام می‌شود. خون‌های اهدایی ۲۴ تا ۴۸ ساعت در سازمان انتقال خون و در دمای استاندارد، نگهداری می‌شوند تا بررسی‌های آزمایش خون از تهران دریافت شود و پس از تایید سلامت، خون‌های اهدایی توزیع می‌شوند. 

ما به هیچ عنوان خون آلوده یا منقضی در سازمان نداریم و با انجام همه فرآیندهای لازم، خون سالم را براساس آخرین استانداردهای جهانی در بین مراکز درمانی استان پخش می‌کنیم. وزارت بهداشت هم هنوز به‌صورت رسمی خبری از پیگیری این موضوع نداده است.

تنظیم دادخواست برای احقاق حقوق بیماران 

یونس عرب، رئیس انجمن تالاسمی ایران هم در بیانیه‌ای رسمی توضیح داده است که چطور این ۱۰۷ بیمار شناسایی شده‌اند. او گفته است که طی بررسی‌های مداوم این انجمن، سال گذشته پس از رویت برخی مشکلات در چرخه درمان بیماران تالاسمی چابهار، انجمن با اطلاع قبلی به وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون ایران و دانشگاه علوم پزشکی چابهار، آزمایش‌های ویروس‌شناسی (PCR) را برای ۳۲۳ بیمار تالاسمی شهرستان چابهار انجام داد که به‌دنبال آن ۱۱۳ نفر از آن‌ها مبتلا به ویروس هپاتیت «سی» شناخته در بخش تالاسمی مرکز درمانی بیمارستان امام علی (ع) رویت شد و بلافاصله پس از تایید آزمایش‌های ویروس‌شناسی توسط کارشناسان همکار این انجمن، بررسی‌های لازم برای شناسایی علت آن آغاز شد و وزارت بهداشت در جریان موضوع قرار گرفت و نمایندگان خود را به این مرکز درمانی اعزام کرد. 

عرب تاکید کرده است که بررسی‌های انجمن تالاسمی ایران نشان می‌دهد، علت اصلی این اتفاق نه خون آلوده، بلکه کمبود فضای فیزیکی بخش درمانی تالاسمی، آن هم باتوجه به تعداد بالای بیمار مراجعه‌کننده است. این مرکز با کمبود منابع انسانی شامل پزشک مقیم در بخش تالاسمی، کمبود پرستار برای بالابردن دقت در انجام امور درمانی و همینطور خطای انسانی ناشی از نبود دقت کافی در فرآیندها و پروتکل‌های درمانی تزریق خون و پایش بیمار در حین تزریق خون روبه‌روست؛ 

به همین دلیل انجمن تالاسمی ایران هم علاوه بر درخواست از وزارت بهداشت برای درمان فوری بیماران تالاسمی درگیر ویروس هپاتیت «سی» چابهار، مراتب اعتراض شدید خود را از وضعیت موجود فضای ناکافی و منابع انسانی کم در محدوده تحت‌نظر دانشگاه علوم پزشکی چابهار اعلام می‌کند. آنطور که عرب به‌صورت رسمی اعلام کرده است، باتوجه به امکان درمان قطعی هپاتیت «سی»، با دستور وزیر بهداشت طی چندماه اخیر، درمان بیماران تالاسمی درگیر ویروس هپاتیت «سی» آغاز شده و ادامه دارد. 

انجمن تالاسمی به جامعه تالاسمی ایران، سایر مصرف‌کنندگان خون و بیماران خاص کشور اطمینان داده است که سازمان انتقال خون ایران در حراست از خون‌های اهدایی مردم از هیچ کوششی فروگذار نکرده و سخت‌ترین پروتکل‌های نظارتی، پایش و غربالگری ویروسی را انجام داده است. همچنین با پیگیری‌های انجمن تالاسمی ایران طی دو سال اخیر، سازمان انتقال خون ایران موفق به راه‌اندازی سیستم غربالگری ویروسی NAT – یکی از دقیق‌ترین راه‌های تشخیص بیماری‌های ویروسی- شده است که از این حیث، انتقال خون در کشور در سطوح برجسته جهانی سلامت و تضمین کیفیت خون قابل مقایسه است. 

حالا این انجمن باتوجه به انجام نشدن عذرخواهی رسمی وزارت بهداشت از بیماران و خانواده‌های قربانی، در حال تنظیم دادخواست از اتفاقات به‌وجود آمده و ارائه به مرجع رسمی قضایی کشور است.