به گزارش خبرگزاری ایمنا، اعتیاد به دخانیات به طور معمول با استفاده آزمایشی محصولات دخانی آغاز می‌شود، این آزمایش بیشتر در نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد که تحت تأثیر فشارهای دوستان و کنجکاوی قرار دارند و به مرور زمان، استفاده آزمایشی می‌تواند به مصرف منظم و سپس به اعتیاد منجر شود، نیکوتین ماده اصلی موجود در دخانیات است که به سرعت باعث وابستگی جسمی و روانی می‌شود و ترک آن را دشوار می‌سازد.

سلامت افرادی که در معرض دود دست دوم مواد دخانی قرار می‌گیرند نیز به طور جدی به خطر می‌افتد، دود دست دوم شامل مواد شیمیایی مضری است که از سوختن سیگار و مواد دخانی و بازدم افراد مصرف کننده آنها منتشر می‌شود، این دود می‌تواند به مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان منجر شود و کودکان و نوزادانی که در محیط‌های آلوده به دود دست دوم زندگی می‌کنند، در معرض خطر ابتلاء به بیماری‌های تنفسی قرار دارند.

یکی از عوامل زمینه‌ساز مصرف دخانیات، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی است، در برخی جوامع، سیگار کشیدن به عنوان نشانه‌ای از بلوغ یا رفتار اجتماعی پذیرفته شده است و تبلیغات تجاری محصولات دخانی می‌تواند تأثیر زیادی بر جذابیت این محصولات داشته باشد.

عامل دیگر در شکل‌گیری اعتیاد به دخانیات، استرس و فشارهای روانی است؛ بسیاری از افراد به سیگار به عنوان راهی برای کاهش استرس و اضطراب خود روی می‌آورند که این امر می‌تواند به مرور زمان به وابستگی روانی به سیگار منجر شود و ترک آن را دشوارتر کند.

محیط‌های اجتماعی و خانوادگی نیز نقش مهمی در مصرف دخانیات دارند، افرادی که در خانواده‌ها یا محیط‌های اجتماعی که مصرف دخانیات رایج است، رشد می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که به سیگار روی آورند و این تأثیرات محیطی می‌تواند به عادت کردن به دخانیات و در نهایت به اعتیاد منجر شود.

فاکتورهای ژنتیکی نیز می‌تواند نقش مهمی در احتمال اعتیاد به دخانیات داشته باشد، برخی افراد ممکن است به دلیل ساختار ژنتیکی خود بیشتر مستعد وابستگی به نیکوتین باشند و مطالعات نشان داده است که ویژگی‌های ژنتیکی می‌تواند تأثیر زیادی بر چگونگی پاسخ بدن به نیکوتین و تمایل به مصرف دخانیات داشته باشد.

مصرف تفننی؛ لفظی برای توجیه / عوارض انواع سیگارهای عرضه شده یکسان است

رضا روزبهانی، متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه روند وابستگی و اعتیاد به هر ماده یا اقدام آسیب‌زا، از یک تجربه آغاز می‌شود، اظهار کرد: پس از چندین بار تجربه مصرف دخانیات، افراد گرایش خود به دخانیات و مصرف آنها را تحت عنوان مصرف تفننی بیان می‌کنند و با توجه به اینکه افراد علاقه دارند به ماده یا اقدامی وابسته نباشند، برای توجیه خود، لفظ تفننی را به کار می‌برند.

وی افزود: افرادی که مصرف مواد دخانی را تفننی می‌دانند، تصور می‌کنند هر زمانی که بخواهند دخانیات مصرف می‌کنند و هر زمانی نخواهند مصرف نمی‌کنند، اما این اتفاق آنها را به سمت مصرف مداوم دخانیات پیش می‌برد و هرچه افراد در دفعات بیشتری دخانیات مصرف کنند، سیستم پاداش مغز آنها فعال می‌شود و برای آنها ایجاد مشکل می‌کند.

متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده با بیان اینکه افرادی که به مواد دخانی وابستگی پیدا کرده باشند، علائمی را تجربه می‌کنند که آنها را برای مصرف دوباره مواد دخانی تحریک می‌کند، تصریح کرد: احتمال تجربه عوارض در افرادی که در معرض دود دست دوم سیگار قرار می‌گیرند، بسیار بالا است و توصیه می‌شود این افراد از قرار گرفتن در معرض دود مواد دخانی پرهیز کنند.

روزبهانی ادامه داد: برخی افراد از سیگارهای تحت عنوان سیگارهای سبک استفاده و تصور می‌کنند عوارض کمتری متوجه آنها می‌شود، اما اصل موضوع، مواد تشکیل دهنده سیگار است، شکل، اندازه، طعم و بسته‌بندی مختلف انواع سیگارها از عوارض و آسیب‌های آن نمی‌کاهد و عرضه سیگار در اندازه، طعم، بسته‌بندی و شکل مختلف، تنها موضوعی مرتبط با تجارت و اقتصاد است.

با مدیریت محیط خانواده بسیاری از مباحث مرتبط با اعتیاد کنترل می‌شود

وی گفت: شرایط خاصی برای آغاز مصرف دخانیات وجود دارد که این شرایط خاص می‌تواند شرایط فرهنگی، بیولوژیکی و جسمی فرد باشد، افرادی که از شرایط خلقی و روحی و روانی خاصی برخوردار هستند، بیشتر در معرض استفاده از دخانیات قرار می‌گیرند و آنچه که بیش از تمام موضوعات می‌تواند زمینه‌ساز مصرف دخانیات در افراد باشد، محیط خانواده است.

متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده با تاکید بر اینکه با مدیریت و کنترل محیط خانواده، بسیاری از مباحث مرتبط با دخانیات و اعتیاد نیز کنترل خواهد شد، اضافه کرد: خانواده‌ها باید نسبت به دوستان فرزندان خود حساسیت بالایی داشته باشند و والدین هیچ‌گاه نباید به دلیل بالا رفتن سن فرزند، مراقبت خود را کنار بگذارند و باید بر دوستان فرزند خود اشراف داشته باشند.

روزبهانی خاطرنشان کرد: ممکن است در شرایط بحرانی، والدین حضور کمتری در کنار نوجوان خود داشته باشند و باید توجه داشت که تأثیر همسالان و دوستان بر نوجوانان بسیار زیاد است، از همین رو والدین باید نسبت به فضای اطراف فرزند خود و دوستان او حساسیت داشته باشند.

به گزارش ایمنا، آگاهی عمومی و آموزش می‌تواند به پیشگیری از مصرف دخانیات و کاهش نرخ اعتیاد کمک کند و برنامه‌های آموزشی در مدارس و کمپین‌های ضددخانیات می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش مصرف دخانیات میان جوانان داشته باشد و با افزایش آگاهی عمومی درباره مضرات دخانیات، می‌توان امیدوار بود که میزان مصرف این محصولات کاهش یابد.

برای مقابله با اعتیاد به دخانیات و کاهش اثرات منفی آن، نیاز به رویکردهای جامع و ترکیبی از آموزش، قوانین محدودکننده و حمایت‌های روانی و اجتماعی است و از طریق هماهنگی و همکاری میان بخش‌های مختلف جامعه می‌توان به موفقیت‌های پایدار در مبارزه با دخانیات دست یافت.