جمهوریت–ناصر تبریزی  نوشت: از زمان های بسیار دور اجداد بزرگوار ما (انسان های اولیه ) با درک تغییر شرایط و تنگ شدن اوضاع شکار و … مجبور به مهاجرت از روی درختان به سوی دشت ها شده و این تصمیم سر آغاز تاریخ انسان برای مطرح شدن مالکیت خصوصی و رسیدن به زندگی بهتر و رفاه بیشتر گردید.

امروزه ما، شاهد مهاجرت های قانونی و غیر قانونی از کشور های مختلف به سوی ملل ثروتمند تر و مرفه تر، هستیم.کسانی که در تلاش برای رسیدن به زندگی بهتر، خانه و کاشانه و فرهنگ و سرزمین مادری خود را ترک می کنند.

این نوع مهاجرت، تحت هر عنوانی برایمان آشنا و قابل توجیه است.لیکن در قرن اخیر (بخصوص در کشور های حال توسعه) پدیده های دیگری از مهاجرت ،نیز ظهور کرده است….مهاجرت از شهر خود به سایر استان ها، در جستجوی کار، و تامین معاش خانواده!

این نوع از مهاجرت ها هم در ذهن ما همه آشنا و پدیده جدیدی محسوب نمی شود. در زمانی نه چندان دور،  درست بعد از طرح اصلاحات اراضی رضا خان و بعد ها محمد رضا پهلوی، سیل مهاجرت روستاییان به شهرها شروع شد.موجی که هنوز بعد از گذشت نزدیک به هشتاد سال همچنان، به اولین انتخاب جمعیت بیکاران روستا ها و شهر ها بسوی مراکز استانها در سرتاسر ایران تبدیل شده است.

از مهاجرت نخبگان،صنعتگران و متخصصان ایرانی به آن سوی مرزها، نیزگذر می کنم ، چون می خواهم یک پدیده جدیدتری را به چالش بکشم.

مهاجرت های اکولوژیکی  “زیست محیطی”

به مهاجرت هایی که مردم به دلیل تغییرات آب و هوایی و زیست محیطی انجام می دهند مهاجرت های اکولوژیک گفته می شود. در شرایطی که تغییرات زیست محیطی به حدی باشد که زندگی کردن برای ساکنان یک منطقه دشوار شود ، کم کم مردم از آن موقعیت جغرافیایی به مناطق مناسب تر مهاجرت می کنند.

این تغییر و جابه جایی تا حد زیادی می تواند بر سطح زندگی و وضعیت اقتصادی مردم اثر منفی داشته باشد. بنابراین ، آثار مشکلات زیست محیطی تنها به از بین رفتن منابع طبیعی خلاصه نمی شود ؛ بلکه از جنبه های مختلف بر زندگی مردم و تاثیر گذار است.

به عنوان مثال ، خشکسالی های اخیر و افزایش وسعت بیابان ها موجب شده تا بسیاری از مردمی که در جوار این گونه مناطق زندگی می کردند آن محل ها را ترک کرده و به سایر موقعیت های جغرافیایی که به لحاظ زیست محیطی شرایط مناسب تر یا مطلوبی دارند، مهاجرت کنند.

البته کمبود آب و مشکلات خشکسالی قابل پیش بینی بود، در این میان، اما اتفاق جدیدی، توجه کارشناسان را به خود جلب کرده است.این بار مردم برخی استان های متمول،نیز اقدام به مهاجرت می کنند.

فرونشست زمین و کوچ اجباری

به عنوان نمونه از استان اصفهان و یزد و اتفاقاتی که، در شرف وقوع است، اشاره می کنم.

بنا بر اظهارات کارشناسان زیست محیطی و جمعیت شناسان وکارشناسان  اقتصادی ؛ طبق آخرین سرشماری، بیش از ۲۰ هزار خانوار اصفهانی طی ۱۰ سال گذشته به گیلان و مازندران مهاجرت کرده‌ اند. دلیل اصلی این مهاجرت‌ ها، علاوه بر بحران‌ های اقتصادی و زیست‌ محیطی در اصفهان، جستجوی کیفیت بهتر زندگی و هوای پاک در سواحل شمالی است…

موضوع فرونشست زمین به تدریج زیرساخت‌ های شهری، ساختمان‌ ها و حتی بناهای تاریخی اصفهان را تهدید و بسیاری از شهروندان را نگران آینده زندگی در این شهر کرده است، سرمایه گذاران اصفهانی و غیر بومی،دیگرحاضر به سرمایه گذاری در این شهر نیستند و اقتصاد استان در زمینه های مختلف کشاورزی، دامداری، گردشگری و میراث فرهنگی با بحران مواجه شده است این اتفاق در حالی به وقوع می پیوندد که،  اصفهان همواره رتبه اول تولید فراورده های دامی و کشاورزی را بر عهده داشته و سهم این استان در اقتصاد گردشگری همواره بالا بوده است…

یادآوری می شود، مهاجرت گسترده خانواده های یزدی و اصفهانی به استان های شمالی کشور، در آینده ای نزدیک تبعات بسیار نا مساعدی برای این دو استان در پی خواهد داشت، چرا که ظرفیت زیست محیطی این دو استان نیز برای پذیرش جمعیت بسیار محدود بوده و متاسفانه در حال حاضر هیچ اراده ای برای مدیریت مهاجرت مردم به سوی این مناطق دیده نمی شود.

قابل پیش بینی است که در آینده ای نه چندان دور، باز مانده طبیعت شمال کشور ، تحت تاثیر هجوم مهاجرین مناطق تحت تاثیر فرونشست و آلودگی های زیست محیطی، منجر به عدم تعادل ظرفیت اکولوژیکی منطقه شده و منابع آبی و طبیعی شمال کشور را در معرض خطر نابودی قرار خواهد داد.

راه کارها

البته تا زمانی که اراده ای پایدار و قوی برای اینگونه تغییرات وجود نداشته باشد، نمی توان صرف ارائه راهکارها، امیدی به تغییرات جدی داشته باشیم، لذا وظیفه دانشگاهیان ، پژوهشگران در تمامی حوزه ها  تهیه طرح های جایگزین برای سرنوشت جمعیتی است که با توجه به بحران های زیست محیطی مجبور به کوچ خواهند بود.

۱- شناسایی دقیق مناطق تحت بحران و الویت بندی اقدامات برای برنامه ریزی مهاجرین

۲-تامین منابع مورد نیاز از طریق تخصیص در ردیف بودجه و ذخیره سازی منابع برای آینده

۳-شناسایی امکانات زمین، فرصت سازی برای کار آفرینی و تامین درآمد مهاجرین

۴- شناسایی مناطق مناسب اسکان و پیش بینی امکانات مناطق مورد هدف به لحاظ زمین،آب، انرژی و ….

۵- طرح تقویم زمانی دقیق و منطبق با ظرفیت های زیست محیطی

۶- مدیریت مهاجرت ، تمام کسانی که خواهان کوچ هستند، از طریق طراحی و اجرای سامانه مربوطه

۷-و…..

امید است که کسانی از میان مسئولین به هشدار های جمعیت شناسان، فعالین و کارشناسان محیط زیست توجه کرده و به این نکته توجه کنند که هیچ زمانی برای جلوگیری از ضرر و زیان دیر نیست، فقط کافیست، مشکلات زیست محیطی این مرز و بوم را جدی بگیرند.

بیشتر بخوانید:

لینک کوتاه : https://jomhouriat.ir/?p=253335