ریحان گیاه بهشتی با سابقه کشت ۳۰۰۰ ساله دارد که در مراسم مذهبی و آئین‌های سنتی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. منشاء این گیاه افغانستان، ایران و هند گزارش شده است.
ریحان در افریقا، آسیا و آمریکای جنوبی به صورت تجاری کشت می‌شود. از دیرباز مردم مصر، یونان و روم این گیاه را پرورش می‌داده‌اند. امروزه در بسیاری از کشورهای گرمسیر دنیا، مانند فرانسه، آمریکا، مجارستان، اندونزی، مراکش، اسپانیا، مصر و پاکستان به طور تجاری کشت می‌شود.
ریحان از کلمه یونانی “باسیلوس” به معنای پادشاه مشتق شده است. یونانی‌ها این گیاه را به عنوان چاشنی اصلی برای شاهان استفاده می‌کردند. در ایتالیا ریحان سمبل عشق است. در هندوستان، هندوها این گیاه را به اطراف خانه‌ها و معابد خود می‌کارند تا خوشبختی و سعادت به مردم برسد. در هندوستان، Ocimum sanctum نوعی از ریحان به عنوان خدای مقدس شناخته شده است.
ریحان به عنوان گیاه دارویی، ادویه جات و سبزی تازه استفاده می‌شود. در ایتالیا ریحان یکی از مهم‌ترین چاشنی‌ها در تولید رب گوجه فرنگی است. اسانس ریحان در تهیه عطرها، صابون‌ها و شامپوها استفاده می‌شود. این اسانس خاصیت ضدقارچی و باکتریایی دارد و دفع‌کننده حشرات است. همچنین برای خوشبو کردن فرآورده‌های دهان و دندان استفاده می‌شود.
ریحان در فارماکوپه‌ها به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده است. مواد موثره این گیاه اشتهاآور است و برای معالجه نفخ شکم و کمک به هضم غذا استفاده می‌شود. از این گیاه برای معالجه برخی ناراحتی‌های قلبی و بزرگ شدن طحال نیز استفاده می‌شود.
ریحان به عنوان گیاهی اشتهاآور، ضدانگل، تب بر، افزایش دهنده ترشح عرق، خلط آور، ضدنفخ، محرک و موثر در بیماری‌های ریوی و سینه‌ای شناخته شده است.
عصاره برگ‌های ریحان در درمان بیماری کروپ، سرفه و برخی ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود. این عصاره اثر فارکوتیک مختصری دارد و سوزش گلو را کاهش می‌دهد. همچنین برای تمیز کردن بینی و معالجه گوش درد و برخی بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.
ریحان در پزشکی هومئوپاتی نیز استفاده می‌شود. بذر این گیاه حاوی موسیلاژ است و آرامبخش، مقوی و محرک تمایلات جنسی است. ریشه ریحان تب‌بر و پادزهری موثر برای مارهای سمی و سوسمارهای سمی و زهردار است. عصاره برگ‌ها برای رفع گوش درد و ضعف شنوایی به داخل گوش‌ها ریخته می‌شود. برگ ریحان برای درمان آسم استفاده می‌شود.
دم کرده این گیاه اثر ضدتشنج، نیرودهنده، مقوی و موثر دارد و برای رفع سردرد، سرگیجه، دل پیچه‌ها، سرفه سیاه، سرفه و آنژین توصیه شده است. ریحان اثر زیاد کننده ترشحات شیر دارد و از این نظر از قدیم الایام مورد استفاده قرار می‌گرفته است.