– گذشته و کارنامه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور را در خصوص شرح وظایف و ماموریت های تکلیفی چگونه ارزیابی می کنید؟

قبل از پاسخ به این سوال ذکر این نکته ضرورت دارد که عنوان شود سازمان منابع طبیعی کشور یک سازمان در مقیاس کلان با وظائف سازمانی گسترده و تکالیف بسیار پیچیده و گوناگون است. این حجم از ماموریت های قانونی برای سازمان نیاز به سازمانی با درجه توسعه یافتگی، توان سازمانی و اختیارات قانونی گسترده تری دارد. تصور بفرمایید بخش اعظم اراضی کشور تحت مدیریت سازمان منابع طبیعی کشور است در حالی که سازمان زیر مجموعه وزارت جهادی است که از نظر تکالیف قانونی مدریت سطح به نسبت کوچکی از اراضی سرزمینی را بر عهده دارد. مظروفی که در ظرف نمی گنجد. در عین حال پیچیدگی و تنوع بسیار بالایی در منابع طبیعی وجود دارد. موارد اقتصادی، اجتماعی، زیستی، حقوقی و بعضی وقت ها حتی امنیتی در مقیاس های متنوع از یک جنگل دست کاشت تا جنگل های چند ملیون هکتاری را شامل می شود.

از سوی دیگر سازمان منابع طبیعی با توجه به اعتبارات تخصیص یافته، سرمایه انسانی موجود، امکانات و جایگاه حاکمیتی فعلی عملا ناتوان در اجرای تکالیف قانونی محوله است. به عبارت دیگر شرح وظایف و تکالیف قانونی این مجموعه بسیار فراتر از توان و اختیارات قانونی سازمان است. ساختار فعلی سازمان و جایگاه آن عملا سازمان را دچار روزمرگی کرده است و نتیجه آن تضعیف جایگاه تشکیلات اداره منابع طبیعی کشور خواهد بود. نتیجه این عملکرد در وضعیت کنونی جنگل ها، مراتع و سایر منابع طبیعی کشور کاملا مشهود است.

– به نظر شما چرا بسیاری از دانشگاهیان، کارشناسان و حتی کنشکران حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور، بیشتر متمرکز بر کارکردهای سازمان حفاظت محیط زیست هستند و توجه چندانی به نقش و کارکرد سازمان منابع طبیعی ندارند؟

متاسفانه این موضوع کاملا مشهود است. عموم جامعه، شناختی کافی نسبت به اهمیت و نقش پوشش گیاهی و منابع آب و خاک ندارند و حتی در بین کنشگران و فعالان هم در مواردی دیده می شود که منابع طبیعی را مستقل و منفک از محیط زیست می دانند. در حکمرانی و تشکیلات اداره منابع طبیعی کشور، سازمان محیط زیست یک دستگاه نظارتی با حجم کم و چابک است و جایگاه درستی هم دارد. در مقابل منابع طبیعی با انبوهی از تکالیف و وظائف قانونی نقش اجرای سیاست های حفاظتی و بهره برداری از منابع را دارد. به عبارت دیگر تفکیک منابع طبیعی و محیط زیست صرفا در تقسیم وظائف قانونی در یک چهارچوب مشخص از حمکرانی در عرصه محیط طبیعی است. با این توضیح نمی‌شود کنشگران دلواپس و حساس به انتخاب رئیس و معاون دستگاه نظارتی عرصه های طبیعی باشند، ولی در برابر انتخاب رئیس دستگاه اجرایی بی تفاوت باشند. نقد درستی هم به اساتید دانشگاهی و البته به انجمن ها و کارشناسان این حوزه وجود دارد. اگر دانشگاه نتواند مسائل و مشکلات کشور را حل نماید پس کدام دستگاه باید به سمت حل مساله برود؟ حفاظت از منابع طبیعی و مدیریت کار آمد در این حوزه، حفاظت از منافع ملی است. وقتی صحبت از منافع ملی است باید منافع شخصی کنار گذاشته شود. اینکه برای یک اقدام جمعی برای انتخاب مسئول اداره منابع طبیعی کشور نیاز به یک انگیزه شخصی باشد خیلی مطلوب نیست.

– زمزمه هایی درباره انتصاب فردی، خارج از بدنه سازمان منابع طبیعی برای ریاست این سازمان شنیده می شود. نظر شما به عنوان یک استاد دانشگاه و دغدغه مند منابع طبیعی کشور در اینباره چیست؟

انتخاب فردی خارج از بدنه سازمان یا با حداقل شناخت از این مجموعه پیچیده و چند وجهی، خیانت به آب و خاک این مملکت است. سازمان منابع طبیعی یک سازمان کاملا فنی و تخصصی است. گستره اقدامات سازمان و پیچیدگی آن به حدی است که نمی توان یک نفر مثلا از مدیران میانی وزارتخانه را برای مدیریت آن انتخاب کرد. همانطور که بهتر است مدیر یک بیمارستان، یک پزشک حاذق و با تجربه باشد در دستگاه فنی و تخصصی منابع طبیعی هم بهتر است فردی با شناخت کافی از کاستی ها و نقاط قوت مجموعه و دانش آموخته منابع طبیعی باشد. با توسعه دانش فنی درصد همپوشانی علوم کشاورزی با منابع طبیعی در سال‌های اخیر به حداقل رسیده است. درعین حال با توجه نگاه متفاوت در علوم کشاورزی به مقوله آب و خاک (نهاده های تولید) در قیاس با منابع طبیعی (بستر حیات همه زیستمندان) انتظار تصدی جایگاه ریاست سازمان منابع طبیعی به عنوان سازمانی با رویکرد حفاظتی در عرصه های طبیعی توسط مدیران جهاد با رویکرد مصرف گرایانه دور از انتظار است.

– در انتصاب رئیس سازمان با توجه به تاخیر پیش آمده به نظر می‌رسد حساسیت کافی وجود دارد و البته انتظار می‌رود جریانات سیاسی به دنبال سهم خواهی در این حوزه نباشند.

یکی از بحران های اصلی کشور در سال های پیش رو بی شک بحران‌های محیط زیستی است. نباید مسئول مقابله با این چالش های حیاتی در حوزه آب و خاک با فشار جریان های سیاسی تعیین شود. آینده این سرزمین کاملا در گرو پایداری در عرصه های طبیعی است.

بنده به عنوان یک معلم طبیعت هشدار می دهم که اگر فردی بیگانه با طبیعت انتخاب شود چیزی که از منابع طبیعی در آینده سهم ما می شود نفرین فرزندان مان خواهد بود. نتیجه این انتخاب تضعیف تدریجی جایگاه سازمان و حذف احتمالی و الحاق آن به وزارت دیگری خواهد شد.

– شنیده ها بیانگر آن است که بیش از ۹۰ نفر برای ریاست سازمان منابع طبیعی اقدام به ارسال رزومه کرده اند؛ ولی هیچ کدام هیچ برنامه ای برای چگونگی مدیریت سازمان و برون رفت از چالش های متوجه منابع طبیعی کشور ارایه نکرده اند. به نظر شما آیا ریاست سازمان منابع طبیعی می تواند بدون پشتوانه افکار عمومی در مسولیت خود دستاوردی داشته باشد؟

مگر می‌شود سازمانی با این تکالیف با این گستردگی از شرح وظایف در حوزه پوشش گیاهی، آب ، خاک، معدن و … بدون برنامه منسجم و دارای تایید از بدنه کارشناسی اداره شود؟ حداقل انتظار این است که نامزدهای احراز این پست، شرحی از برنامه های خود را در معرض نقد افکار عمومی و کنشگران قرار دهند. اگرچه تعداد انگشت شماری از نامزدها برنامه هایی ارائه دادند. اما شایسته تر این بود پس از غربال اولیه همین چند برنامه ارایه شده، نامزدها در معرض افکار عمومی به ارائه دیدگاه ها می پرداختند. انتخاب رئیس سازمان در اتاق های تاریک و دور از نقد و نظر کارشناسان، در عمل ره به جایی نخواهد برد. این اتاق تاریک، جز با نقد و نظر کارشناسان با تجربه درون سازمان و بازنشستگان این مجموعه، اساتید دانشگاهی و کنشگران حوزه منابع طبیعی و محیط زیست روشن نخواهد شد. در عین حال، موفقیت برنامه های کلان در حوزه منابع طبیعی به شدت به میزان پذیرش اجتماعی آن ها بستگی دارد. ایجاد فضای نقد و انتخاب شفاف رئیس سازمان می تواند ضمن جلب همراهی بدنه سازمان و کنشگران، یک فرصت مناسب برای انتخاب شایسته و دور از هیاهوی سیاسیون باشد.

– دولت جدید روند شایسته ای درباره گزینش وزرا و مدیران ارشد ایجاد کرد که تا حدودی مبتنی بر استفاده از خرد جمعی بود. حتا خود وزیر جهاد کشاورزی هم در چنین روندی اگرچه هرچند ناقص به این مسولیت گمارده شدند. به نظر شما آیا شایسته نبود وزیر جهاد کشاورزی در خصوص انتصاب رییس سازمان منابع طبیعی نیز اقدام به تشکیل کمیته هایی با اعضای مشخص و شناخته شده می کرد و گزارش بررسی رزومه ها به طور شفاف منتشر می شد و در معرض نقد افکار عمومی قرار می گرفت؟

تفاوت های زیادی بین انتصاب رئیس یک بخش اداری یا یک معاونت در مجموعه جهاد با انتصاب رئیس سازمان منابع طبیعی وجود دارد. در انتخاب رئیس سازمان نیز کمیته ای که تشکیل شد و صرف نظر از اینکه چه افرادی در کمیته حضور داشتند بایستی به این نکته دقت داشت که آیا از کنشگران و تشکل ها، انجمن های علمی منابع طبیعی، دانشگاهیان فردی در جمع حضور داشته است. یا حداقل درجه آشنایی عزیزان و مشاوران احتمالی با ساختار و تکالیف قانونی سازمان منابع طبیعی در چه حد بوده است؟ شفافیت همیشه منجر به اعتماد خواهد شد. فرایند انتخاب رئیس سازمان در پشت درهای بسته نه تنها پذیرش اجتماعی تصمیات را از بین خواهد برد بلکه به شایعاتی نظیر نفوذ و سهم خواهی افراد و گروه های سیاسی دامن خواهد زد. عرصه منابع طبیعی محل سهم خواهی گروه های سیاسی نیست و منافع عموم ملت و سرزمین قابل تقسیم بین سیاسیون نیست. امیدوارم با درایت وزیر محترم و مشاوران ایشان فردی شایسته با تجربه مدیریتی قابل توجه و دانش کافی برای مدیریت این مجموعه بسیار کلان، پیچیده و چند وجهی انتخاب شود. شرایط و وضعیت منابع طبیعی کشور در شرایط آزمون و خطا نیست؛ در شرایط بحرانی باید انتخاب ها دشوار و با حساسیت بیشتری انجام شود.