فوبیا چیست؟

فوبیا معمولا به ترس‌های غیر معمول و به ظاهر غیر منطقی گفته می‌شود که می‌تواند برخاسته از یک یا چند عامل خاص مثل برخی اشیا، حیوانات، شرایط یا موقعیت‌های ویژه، یک مکان بخصوص و یا احساسات مختلف باشد. به این معنی که هر یک از این موقعیت‌ها به محض برخورد دوباره، می‌توانند احساس ترس شدید و بعضا غیر واقعی را در فرد بیدار کرده و شرایط به شدت آشفته و ناپایداری را در فرد ایجاد کند. در برخی افراد، این فوبیاها به قدری شدت می‌گیرند که شخص را مجبور می‌کنند تا جزء به جزء زندگی خود را بر پایه این ترس‌ها و احتمالات ناشی از آن برنامه ریزی کند و فکر کردن بیش از اندازه به آن‌ها می‌تواند ریتم زندگی این افراد را به طور کلی مختل کند.

علت فوبیا چیست؟

تجربه فوبیا می‌تواند نتیجه مواجه شدن با یک موقعیت به شدت استرس‌زا، یک اتفاق بسیار ترسناک و یا داشتن والدین درگیر با فوبیاهای مختلف باشد که غالبا در سنین بسیار کم (در دوران کودکی و اوایل نوجوانی) شکل می‌گیرد. بعید است فردی که تا سن حدودا 30 سالگی هیچ فوبیایی نداشته و درکی از چنین موقعیتی ندارد، آن را برای اولین بار تجربه کند؛ همه چیز به همان دوران کودکی و نوجوانی او بازمی‌گردد.

نشانه‌های فوبیا

فوبیا جزو آن دسته اختلالات اضطرابی محسوب می‌شود که در حالت عادی، هیچ علائم خاصی ندارد. نشانه‌های آن تنها زمانی مشخص می‌شوند که فرد با منبع ایجاد کننده فوبیا مواجه شود؛ اابته در برخی شرایط و موقعیت‌ها، حتی فکر به فوبیا و علت ایجاد آن می‌تواند دقیقا همان حالاتی را در فرد ایجاد کند که فرد به هنگام مواجهه واقعی تجربه می‌کند. مهم‌ترین نشانه‌هایی که در چنین مواقعی بروز می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:

• احساس گر گرفتگی، گیجی و برآشفتگی
• حالت تهوع
• تعریق غیر عادی
• افزایش ضربان قلب
• تنگی نفس یا احساس مشکل در تنفس
• لرزش
• بروز ناراحتی‌ها و اختلالات معده

به طور کلی چنانچه به صورت روزمره با منبع و یا علت ایجاد فوبیا برخورد نمی‌کنید، به احتمال بسیار زیادی، اختلالی در روند عادی زندگی شما ایجاد نخواهد شد.

انواع فوبیا

شرایط و موقعیت‌های بسیار زیادی وجود دارند که می‌توانند محرک ظهور علائم فوبیا باشند که هر یک را بر آن اساس، نامگذاری کرده‌اند؛ اما به طور کلی تمامی آن‌ها در دو دسته بندی کلی قرار داده می‌شوند:

• فوبیاهای ساده و مشخص
• فوبیا های عجیب و پیچیده

فوبیاهای ساده و مشخص

فوبیای ساده معمولا به علت رویارویی با یک موقعیت مشخص، شیء خاص، یک حیوان مشخص و یا ضمن یک فعالیت ویژه ایجاد می‌شود. شکل گیری این فوبیا اغلب در دوران کودکی و یا اوایل نوجوانی اتفاق می‌افتد. علائم فوبیاهای ساده به مرور زمان و با افزایش سن، کاهش می‌یابند و احتمال بسیار کمی وجود دارد که تقویت شده و برای فرد دردسرساز شوند. نمونه این قبیل فوبیاها را در ادامه مشاهده می‌کنید.

• فوبیای حیوانات یا حیوان هراسی که به آن زوفوبیا (zoophobia) نیز می‌گویند. در این نوع فوبیا، فرد از یک حیوان مشخص مانند سگ، عنکبوت، سوسک و… می‌ترسد.
• فوبیاهای محیطی مانند فوبیای ارتفاع یا اکروفوبیا، فوبیا اقیانوس یا تالاسوفوبیا، آب هراسی یا آکوافوبیا و…
• فوبیاهایی که به هنگام یک موقعیت خاص ظاهر می‌شوند؛ مانند ترس از پرواز و یا مراجعه به دندانپزشکی
• فوبیای خون
• فوبیای ابتلا به بیماری‌های جنسی یا Venereophobia؛ حتی با وجود مراقبت‌های شدید
• ترایپو فوبیا یا فوبیا حفره
• فیلو فوبیا یا عشق هراسی
• کولرو فوبیا یا دلقک هراسی

فوبیا های عجیب و پیچیده

فوبیاهای پیچیده معمولا ترس‌های شدید و ناتوان کننده‌ای هستند که در دوران بزرگسالی شدت گرفته و توسعه می‌یابند. این قبیل فوبیاها معمولا در اثر ترس‌ها و اضطراب‌های عمیق یک فرد از برخی شرایط و موقعیت‌های ویژه و مشخص به وجود می‌آیند. فوبیاهای پیچیده شامل 2 دسته بسیار رایج هستند:

• آگورافوبیا (ترس از مکان‌های شلوغ که فرار از آن‌ها غیر ممکن است)
• فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی (هراس و اجتناب از ارتباط و مکالمه با افراد دیگر به دلیل ترس از مورد قضاوت و تمسخر واقع شدن)

از دیگر فوبیاهای عجیب و پیچیده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کلاسترو فوبیا یا ترس از گیر افتادن در مکان‌های تنگ و باریک
• گاموفوبیا یا ترس از تعهد دادن و یا پیمان بستن
• نوموفوبیا یا بی گوشی هراسی (ترس از جدا شدن از تلفن همراه)
• کرونوفوبیا یا آینده هراسی (ترس از افزایش سن و گذر عمر)

درمان فوبیا

شاید کمی عجیب به نظر بیاید، ولی تقریبا بیشتر فوبیاها اعم از ساده و پیچیده، می‌توانند درمان شوند.

نکته: در درمان برخی از آن‌ها، درمان‌های دارویی مانند داروهای ضد افسردگی و آرام بخش‌ها نیز می‌توانند بسیار کمک کننده باشند.

جمع بندی

همانطور که در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز اشاره کردیم، فوبیا پدیده‌ای نسبتا شایع است که اکثر افراد با آن درگیر هستند. این اختلال می‌تواند در سطوح مختلفی فرد را درگیر کند؛ از سطوح ابتدایی آن که ممکن است تاثیر خاصی در روزمره شخص نداشته باشد تا سطوح پیشرفته که ممکن است ریتم زندگی فرد را تحت الشعاع قرار دهد؛ اما جای امیدواری است که این اختلال در هر سطحی که باشد، قابل درمان و کنترل است. شما چه فوبیاهایی دارید؟ برای کنترل آن از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟