به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، پزشکان و پزشک نماهایی با یک جمله مشترک؛ «بزن رو این قلب سفید تا قرمز بشه و بعد برویم سراغ ادامه کلیپ!». فراوانی این صفحات باعث شده تا هر شهروندی که به بیماری و عارضه ای دچار می شود، اولین جایی که برای درمان به آن مراجعه می کند؛ همین فضای مجازی و صفحات «مثلا» درمانی باشد.

این رویه باعث می شود تا در عرصه درمان، پزشکانی موفق باشند که یا دیگران آنها را توصیه کرده باشند یا تعداد فالوور – دنبال کننده -بیشتری در فضای مجازی داشته باشند. این شیوه تبلیغات به حدی باب و با اقبال عمومی مواجه شده است که بسیاری از پزشکان، به لطف همین شیوه بعد از چند صباحی آنچنان مشهورشده اند که برای وقت گرفتن از آنها و معاینه حضوری باید ماهها در صف انتظار ماند!

تبلیغات پزشکان یعنی استفاده از راهکارها و استراتژی‌هایی خاص، برای جلب توجه مخاطبان به خدمات یک پزشک. اصلا مفهوم تبلیغات همین است، قرار دادن خدمات یا محصولات در کانون توجه مخاطب، آن هم با امید اینکه فروش یا عرضه اتفاق بیفتد. تبلیغاتی که می تواند هم از سوی پزشکان متخصص باشد و هم از سوی پزشک نماها. حال این خدمات می‌توانند دقیقا خدمات مطب یک پزشک متخصص یا یک کلینیک مجهزیا عطاری باشد که اطلاعاتی را در مورد یک بیماری یا درمان آن، به شهروندان می دهد.

گرچه هیچ تضمینی نیست که این نسخه های سرخود نوشته شده، تا چه حد مفید و قابل استناد است! در واقع مشکل از جایی شروع می شود که گروهی، بدون برخورداری از دانش پزشکی و یا پزشکانی در شاخه های غیرتخصصی، در فضای مجازی اقدام به انتشار کلیپ هایی برای درمان انواع بیماری ها می کنند. در این میان گرچه بخش کوچکی از تبلیغات در فضای مجازی مربوط به جامعه پزشکی است اما بالای ۸۰ درصد این تبلیغات در این فضا و سایر پلتفرم‌ها توسط افراد غیرپزشک انجام می‌شود.

تبلیغاتی که چند سالی است فضای اینستاگرام را قبضه کرده است. اینستاگرام، پلتفرمی است با بیش از یک میلیارد کاربرکه حدود ۴۶ میلیون ازآنها را کاربران ایرانی‌ تشکیل می دهند. حتی با همین آمار و ارقام ساده هم می‌توان دریافت که اینستاگرام بهترین پلتفرم برای تبلیغ پزشکان است. شما به عنوان یک پزشک می‌توانید صفحه کاری خود در اینستاگرام را راه اندازی کرده و با فعالیت مستمر اقدام به جذب مخاطبان و بیماران جدید کنید.

آنهم بدون آنکه نیازی باشد تا مطب بزنید و روی دیوار آن مدرک خود را قاب کنید تا بیماران به شما اطمینان پیدا کنند. محتوای صفحات پزشکان در اینستاگرام نیز می‌تواند هرچیزی در حوزه تخصص آن‌ها باشد. مثلا کلیپ مراحل عصب کشی دندان بیمار، یا کشیدن بخیه‌های بینی، یا کلیپ رضایت بیماران، یا معرفی گیاهان دارویی برای درمان یک بیماری.

رد پای سلبریتی ها

برای تبلیغ پزشکی اینفلوئنسرها هم گزینه مناسبی هستند. اینفلوئنسرها افرادی محبوب و تاثیرگذارند که می‌توانند بر حجم گسترده ای از مخاطبان تاثیر گذارباشند. شما می‌توانید از اینفلوئنسرها بخواهید برای مطب یا کلینیک تبلیغات انجام دهند. مثلا یک پزشک زیبایی ، می‌تواند از یک اینفلوئنسر محبوب بخواهد تا در ازای اینکه خدمات زیبایی‌اش را انجام دهد، در مقابل در صفحاتش در شبکه‌های اجتماعی، شما را معرفی و تبلیغ کند. این رویه یاعث شده تا تبلیغات اغواگر محصولات سلامت و نسخه نویسی پزشکی در فضای مجازی به شدت افزایش پیدا کند.

در این رویه بلاگرها با ادعاهای عجیب و غریب، بدون داشتن دانش پزشکی، محصولات بی‌اثر یا خطرناک را به مردم معرفی می‌کنند و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند. موضوعی که می‌تواند عواقب جدی برای سلامت عمومی به دنبال داشته باشد.این تبلیغات گاه محصولات بی‌اثری را معرفی می‌کنند که فقط هزینه خرید مازاد را به سبد درمان خانوار تحمیل کرده و باعث می‌شوند تا شخص از درمان اصولی و درست منصرف شود. ولی عمق فاجعه وقتی است که شخص درگیر بیماری با پیشرفت سریع (مثل سرطان) باشد و عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع ممکن است آثار فاجعه‌باری به‌بار آورد.

مراقب تبلیغات درمانی در فضای مجازی باشید

اما چه نهاد و دستگاهی باید بر انتشار این تبلیغات نظارت داشته باشد؟ به گفته محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی این سازمان و وزارت بهداشت از جمله نهادهایی هستند که باید بر تخلفات حوزه پزشکی نظارت داشته باشند. وی در گفت و گو با «شهروند» می گوید: چند نفر از همکاران ما در سازمان نظام پزشکی مسئول رصد فضای مجازی و کشف تخلفات پزشکی هستند.

البته تمرکز آنها روی صفحات تبلیغات همکاران پزشک است ولی در کنار آن سایر صفحات مدعی درمان نیز رصد می شوند ولی واقعیت این است که ٢- ٣ نفر نیرویی که ما داریم نمی توانند از پس رصد چند ١٠ هزار صفحه ای که در این زمینه فعالیت می کنند، برآیند! ولی در هر صورت ما تخلفاتی را که مشاهده می کنیم به پلیس فتا گزارش می دهیم تا آنها پیگیری کنند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا شیوه نامه ای برای تبلیغات پزشکان در فضای مجازی توسط این سازمان تدوین شده است یا خیر؟ نیز می گوید: بله. اتفاقا شیوه نامه خوب و دقیقی هم داریم. مثلا در این شیوه نامه حتی در مورد چارچوب های استفاده از عکس و فیلم و اینکه چه مطالبی باید نوشته شود هم دستورالعمل های دقیقی نوشته شده است.

چرایی استقبال شهروندان

با این حال هنوز یک سوال باقی است. اینکه چرا جامعه تا این حد نسبت به تبلیغاتی اینچنینی اقبال نشان می دهد؟ سوالی که حمید رضا اشراقی، جامعه شناس در پاسخ به آن می گوید: دلیل این اقبال را می توان در دو بخش بررسی کرد. اول اینکه به هر حال با شیوع کرونا، مناسبات و مراودات اجتماعی همه طبقات به سوی فضای مجازی سوق پیدا کرد.

از سویی مشغله های کاری و سخت شدن ایاب و ذهاب و فشارهای اقتصادی و اجتماعی که بر مردم وارد می شود باعث شده تا آنها برای رفع نیازهای ضروری و روزمره خودشان به فروشگاه ها و درگاه های اینترنتی و صفحات اینستاگرامی پناه ببرند و با چند «کلیک»، آنچه می خواهند را ببینند، بشنوند، بخوانند و یا بخرند.

برای همین حین این گشت زدن ها در فضای مجازی با صفحاتی مواجه می شوند که یک نفر با آب و تاب مدعی شده می تواند فلان مشکل و بیماری وی را حل کند. بدین ترتیب آن شخص هم می گوید؛ من که چیزی نمی خواهم بپردازم. پس بگذار نسخه آن را تهیه و استفاده کنم. غافل از اینکه این نسخه ها می تواند سلامت وی را به شکلی جدی تهدید کند.

ایرج خسرونیا، رئیس انجمن پزشکان داخلی هم در مورد انواع سوء استفاده های صورت گرفته در فضای مجازی به «شهروند» می گوید: متاسفانه در کشورما نیز گروهی هستند که از فضای مجازی سوء استفاده می کنند. از جمله این موارد می توان به سوء استفاده برخی از شرکت های دارویی غیررسمی و دسته ای پزشک نماها و پزشکانی که سررشته ای از جراحی ندارند یا در شاخه های غیرتخصصی شان اظهار نظر می کنند، اشاره کرد.

وی ادامه می دهد: زمانی که من معاون سازمان نظام پزشکی بودم، پرونده این افراد را به دادگاه می فرستادیم و حتی مطب آنها ٤ سال تعطیل می شد ولی مدتی است که دیگر نظارت جدی روی فضای مجازی صورت نمی گیرد، در حالیکه برخی از این نسخه هایی که توسط پزشک نماها و پزشکان و داروسازان تجویز می شود، خطراتی جدی را برای بیماران به همراه دارد.

به عنوان مثال فردی در صفحات مجازی مدعی می شود که اگر دیابت و قند خون دارید، می توانید با خوردن فلان دارو یا فلان گیاه دارویی، مشکل قند خون را به طور کلی حل کنید. غافل از اینکه اگر این فرد داروهایش را قطع کند ممکن است تا پای مرگ جلو رود. خسرونیا تاکید می کند: دلیل رشد چشمگیر این درمانگران غیرمتخصص در فضای مجازی، نظارت کمرنگ وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی برای مواجهه با اینگونه افراد است. یعنی به نظر می رسد این سازمان ها به قدری درگیر مشکلات متعدد هستند که دیگر فرصتی برای رصد اینگونه تخلف ها ندارند!

دو راهکار موثر

اما برای کاهش اینگونه صفحات پزشکی در فضای مجازی چه باید کرد؟ سوالی که اشراقی در پاسخ به آن به «شهروند» می گوید: به نظرم در این راستا باید دو اقدام محوری و اساسی انجام داد. اول اینکه باید تلاش کرد تا سواد رسانه ای شهروندان افزایش پیدا کند تا به هر اطلاعات و ادعایی که در فضای مجازی مطرح می شود توجه نکنند و دوم اینکه مسئولان وزارت بهداشت و نظام پزشکی بستری را فراهم کنند تا هر کسی به خودش اجازه ندهد صفحه ای در فضای مجازی بزند و با دادن اطلاعات غیر معتبر جان شهروندان را به خطر بیندازد. خسرونیا نیز در این خصوص تاکید می کند: دلیل رشد چشمگیر این درمانگران غیرمتخصص در فضای مجازی، نظارت کمرنگ وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی برای مواجهه با اینگونه افراد است.

یعنی به نظر می رسد این سازمان ها به قدری درگیر مشکلات متعدد هستند که دیگر فرصتی برای رصد اینگونه تخلف ها ندارند! بنابراین تا وقتیکه این دو نهاد متولی عزم خود را برای مقابله با اینگونه افراد جزم نکنند، نمی توان انتظار کاهش چنین صفحاتی را در فضای مجازی داشت. در مقابل ولی، رئیس زاده هم به عنوان یکی از متولیان این امرمدعی است که باید وزارت بهداشت ورود جدی تری به این موضوع داشته باشد، چرا که همانطور که گفته شد، نظام پزشکی نیروی انسانی کافی برای رصد گسترده فضای مجازی را ندارد.

تاوقتی هم این اتفاق رخ ندهد همچنان شاهد فعالیت این صفحات و به خطر افتادن جان شهروندان خواهیم بود و این روند روز به روز افزایش هم خواهد داشت. علاوه بر این، به نظر می رسد که که نبود نظارت صحیح بر بلاگرها و تبلیغات در حوزه سلامت‌ و در فضای مجازی می‌تواند فضا را برای سوءاستفاده برخی شرکت‌ها و افراد سودجو بیش‌ازپیش هموار کرده و از دیگر سو هزینه‌های پیدا و پنهان زیادی را بر خانوار و سیستم درمانی کشور تحمیل کند.

این در حالی است که زیرمجموعه‌های وزارت بهداشت که برای تبلیغ مطب یا مرکز درمانی مجوز صادر می‌کنند و قوانینی سختگیرانه و گاه غیرعرف دارند و برای یک تبلیغ ساده هزینه چندمیلیونی می‌گیرند اما اینکه چرا در مقابل این‌گونه تبلیغات سکوت کرده‌اند، سوالی است که خبرنگار «شهروند» با وجود پیگیری های فراوان، نتوانست پاسخی از سوی وزارت بهداشت برای آن پیدا کند.اما به‌راستی چه کسی پاسخگوی اعتماد، هزینه و سلامت ازدست‌رفته مردم و بیمارانی است که در دام این پزشک نماها می افتند؟