گرفتگی رگ قلب یک وضعیت پیچیده است که اغلب به عنوان آترواسکلروز عروق قلب نیز شناخته میشود. در این حالت، مواد مانند چربی، کلسیم، الیاف، و سایر مواد زائد در دیوار عروق قلب جمع میشوند و پلاکهای آترواسکلروتیک را تشکیل میدهند. این پلاکها میتوانند جریان خون را محدود کرده و باعث ایجاد ناراحتی و خطرات جدی در سلامت قلب شوند.
علل اصلی گرفتگی رگ قلب چندان مشخص نیستند و به طور گسترده در افرادی که سبک زندگی ناسالم دارند، از جمله کسانی که با مصرف دخانیات، نادرستی در تغذیه، نقص فعالیت بدنی، یا داروهای خاص مواجه هستند، دیده میشوند. همچنین، عوامل ژنتیکی نیز میتوانند نقش مهمی در افزایش احتمال گرفتگی رگ قلب ایفا کنند.
آنچه در این مقاله می خوانیم
علائم گرفتگی رگ قلب
علائم گرفتگی رگ قلب متنوع و وابسته به میزان و مکان گرفتگی میباشد. علائم معمول شامل درد و فشار در قسمت میانی سینه، حس تنگی نفس، خستگی غیرمعمول، و حتی تپش قلب ناشی از اختلال در جریان خون میباشند. این علائم ممکن است به صورت مداوم یا گاه به گاه ظاهر شوند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، میتوانند منجر به مشکلات قلبی جدی شوند. بهتر است در هر نشانهای که به این بیماری اشاره دارد، تحقیقات و درمان فوری صورت پذیرد تا پیشگیری از تبعات جدی.
علائم گرفتگی رگ قلب در زنان
گرفتگی رگ قلب در زنان ممکن است با ویژگیهای خاصی همراه باشد که نیازمند توجه ویژه در تشخیص و درمان است. علائم معمول در زنان میتواند شامل خستگی غیرمعمول، درد در ناحیه فوقانی یا پایینی شکم، تنگی نفس، و احساس تنش در قفسه سینه باشد. این علائم معمولاً به صورت فیزیکی و حسی ظاهر میشوند و ممکن است در زنان به دلیل تغییرات هورمونی و ساختار جسمانی متفاوت با مردان، متفاوت باشند.
علائم گرفتگی رگ قلب در جوانان
گرفتگی رگ قلب در جوانان نیز میتواند با ویژگیهای خاصی همراه باشد. در این گروه سنی، علائم ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند ژنتیک، سبک زندگی، یا مشکلات جهتی باشد. برخلاف افراد میانسال، در جوانان ممکن است علائم گرفتگی رگ قلب به صورت نامحسوس و یا با علائم غیرمعمول نظیر درد در مناطق مختلف بدن ظاهر شوند. بررسی چگونگی بروز علائم در این گروه سنی و تفاوتهای آن با سایر گروههای سنی، اهمیت تشخیص و درمان سریعتر این مشکل را تاکید میکند تا اثرات جلوگیریای روی سلامت قلب در آینده داشته باشد.
حالت های گرفتگی رگ قلب
گرفتگی رگ قلب به عنوان یک اختلال واحد، میتواند در انواع مختلفی اتفاق بیافتد و هرکدام اثرات خاص خود را بر سلامت قلب دارند. تفاوت در محل و شدت گرفتگی، تأثیرات مختلفی بر عملکرد قلب و جریان خون دارد. در ادامه، به توضیح حالتهای گرفتگی رگ قلب اشاره خواهیم کرد:
گرفتگی رگهای کرونری
این حالت گرفتگی رگهایی که خون به قلب تامین میکنند را میشمارد. گرفتگی در این رگها میتواند باعث کاهش جریان خون به عضله قلب شود که ممکن است منجر به درد قفسه سینه (آنژین) یا حتی حمله قلبی شود.
گرفتگی رگهای کرونری شاخص
این حالت خود را به گرفتگی رگهایی اعلام میکند که به ناحیه خاصی از عضله قلب خدمت میکنند. این نوع گرفتگی ممکن است تأثیرات مختلفی بر عملکرد قلب داشته باشد و با وابستگی به موقعیت و میزان گرفتگی، علائم متفاوتی ایجاد کند.
گرفتگی رگهای پشت قلب و رگهای پیوندی
این نوع گرفتگی میتواند به دلیل کمبود جریان خون به بخشهای مختلف عضله قلب، مشکلاتی نظیر ضعف عضله قلب، نارسایی قلبی، یا حتی آریتمیهای قلبی ایجاد کند.
تأثیرگذاری حالتهای گرفتگی رگ بر قلب
تأثیرات این حالتها بستگی به میزان و موقعیت گرفتگی، سلامت عملکرد قلب، و سرعت تشکیل پلاکها دارد. گرفتگی رگ قلب ممکن است باعث کاهش جریان خون، ایجاد التهابات، و در نهایت آسیب به عضله قلب شود. این مشکلات ممکن است علائمی مانند درد قفسه سینه، خستگی غیرمعمول، و تنگی نفس ایجاد کند. درمان این حالتها ممکن است از تغییرات در سبک زندگی تا روشهای درمانی پیشرفته اعمال شود.
گرفتگی رگ قلب چه عوارضی دارد
گرفتگی رگ قلب با خود عوارض جدی بر سلامت قلب و سیستم گردش خون جسم تاثیر میگذارد. در این دسته، عوارض گرفتگی رگ قلب به دو بخش کوتاهمدت و بلندمدت تقسیم میشود.
عوارض کوتاهمدت
۱. آنژین (درد قفسه سینه): گرفتگی رگها میتواند منجر به کاهش جریان خون و اکسیژن به عضله قلب شود، که باعث درد یا فشار در قفسه سینه (آنژین) میشود.
۲. حمله قلبی: اگر گرفتگی رگ به حدی پیش برود که باعث مسدودیت کامل رگ شود، میتواند منجر به حمله قلبی شود که عوارض بسیار جدی دارد و نیاز به درمان فوری دارد.
۳. تشنج عروق قلبی: گاهی اوقات گرفتگی رگها باعث تشنج عروق قلبی میشود که منجر به اختلالات جدی در ضربان قلب میشود.
عوارض بلندمدت
۱. نارسایی قلبی: گرفتگی رگها با گذر زمان ممکن است عملکرد قلب را تضعیف کند و نارسایی قلبی ایجاد شود.
۲. آریتمی قلبی: عوارض گرفتگی رگ ممکن است باعث ایجاد ناهنجاریهای ریتم قلبی شود که موجب آریتمیهای قلبی میشود.
۳. کمبود اکسیژن به اعضای بدن: با کاهش جریان خون به انحراف دهندهها، عضلات، و سایر اعضای بدن، کمبود اکسیژن و مواد غذایی به این اعضا ایجاد میشود که میتواند به عوارض جانبی مختلف منجر شود.
درک دقیق از عوارض گرفتگی رگ قلب و شناخت اثرات آن بر سلامت بدن، مهم است تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی به موقع انجام شود و از تبعات جدی جلوگیری گردد.
تشخیص گرفتگی رگ قلب با اکو
تشخیص گرفتگی رگ قلب از اهمیت چندگانهای برخوردار است و از تکنیکها و تجهیزات پیشرفته برای اطمینان از دقت و صحت تشخیص بهره میگیرد.
تشخیص گرفتگی رگ قلب با اکو
اکوکاردیوگرافی یا اکو به عنوان یکی از روشهای مؤثر تشخیص گرفتگی رگ قلب شناخته میشود. این تکنیک از امواج فراصوتی برای تولید تصاویر قلب و رگها استفاده میکند. با اکو، جریان خون و نقاط گرفتگی رگ قلب به وضوح قابل مشاهده هستند.
روشها و فناوریهای مورد استفاده
استفاده از روشها و فناوریهای پیشرفته بسیاری در تشخیص گرفتگی رگ قلب مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله این فناوریها میتوان به فلوروسکوپی قلبی، تصویربرداری مغناطیسی هستهای (MRI)، و روشهای تشخیصی مولکولی اشاره کرد.
چگونگی تشخیص گرفتگی رگ قلب
در تشخیص گرفتگی رگ قلب، پزشکان ابتدا با استفاده از اکو و سایر فناوریهای تصویربرداری، محل و شدت گرفتگی را مشخص میکنند. همچنین، اطلاعاتی نظیر فشار خون، آزمایشهای خون، و نتایج الکتروکاردیوگرافی نیز به تشخیص نهایی کمک میکنند.
بررسی سایر روشهای تشخیصی مانند آزمایش خون، امآرآی، و سیتی اسکن
آزمایشهای خون میتوانند نشانگرهایی از وضعیت قلب و سلامت عروق را فراهم کنند. همچنین، امآرآی و سیتی اسکن با ارائه تصاویر دقیق از داخل عروق و قلب، به پزشکان کمک میکنند تا گرفتگی رگ را به دقت تشخیص دهند.
ترکیب استفاده از این روشها به عنوان یک سیستم جامع تشخیصی، امکان تعیین مراحل و میزان گرفتگی رگ قلب را با دقت بیشتری ممکن میسازد و به پزشکان کمک میکند تا برنامهریزی درمانی مناسب و به موقع را اجرا کنند.
درمان گرفتگی رگ قلب
درمان گرفتگی رگ قلب بستگی به میزان و جاذبه گرفتگی، علائم، و وضعیت سلامت فرد دارد. ترکیبی از رویکردهای درمانی ممکن است برای بهبود عملکرد قلب و کاهش عوارض مرتبط با گرفتگی رگ اعمال شود.
رویکردهای درمانی از دارو تا جراحی
داروهای ضد گرفتگی رگ :داروهای ضد گرفتگی رگ، از جمله استاتینها، آنتیپلتلتها، و داروهای کاهنده فشار خون، ممکن است برای کنترل چربی خون، جلوگیری از لختهها، و کاهش فشار خون مصرف شوند.
- آنژیوپلاستی (آنژیوپلاستی کرونری): در این روش، یک بالون ویژه به نام بالون آنژیوپلاستی جایگزین میشود و با گسترش آن، گرفتگی رگها بهبود یافته و جریان خون به قلب افزایش مییابد.
- بایپس عروق کرونری: این روش جراحی جایگزینی قلب بدون جراحی با استفاده از یک عروق کرونری تازه است. این فرآیند بهبود قابل توجهی در جریان خون به قلب ایجاد میکند و از گرفتگی رگها جلوگیری میکند.
- جراحی عبور فشرده: در موارد پیشرفته گرفتگی رگ قلب، جراحی عبور فشرده (CABG) انجام میشود. در این روش، عروق سالم از دیگر قسمتهای بدن گرفته شده و به جايگزيني عروق بسته شده استفاده میشوند.
به طور کلی، انتخاب روش درمانی بستگی به نوع و میزان گرفتگی رگ، وضعیت فیزیکی فرد، و تجویز پزشک دارد. افزون بر این روشها، تغییرات در سبک زندگی نیز میتواند بهبود سلامت عروق قلب و پیشگیری از گرفتگی رگ کمک کند.
گرفتگی رگ قلب بدون علامت
گرفتگی رگ قلب بدون علامت یک وضعیت حساس است که ممکن است تا زمانی که به شدت پیشرفت کند، تشخیص آن مشکل باشد. این وضعیت معمولاً با تعداد کمی علامت ظاهری همراه است یا حتی بدون هیچ علامتی قابل تشخیص نیز میباشد. یکی از بزرگترین چالشها در تشخیص گرفتگی رگ قلب بدون علامت است. بدون درد یا نشانه قلبی ممکن است افراد مبتلا به این بیماری نادیده گرفته شوند و تأخیر در تشخیص داشته باشند.
- اختلالات تنظیم ضربان قلب: گرفتگی رگ بدون علامت ممکن است با اختلالات در تنظیم ضربان قلب همراه باشد. این اختلالات معمولاً توسط تستهای تنظیم ضربان قلب ارزیابی میشوند که به تشخیص صحیح کمک میکنند.
- آزمایشهای تصویربرداری: تشخیص گرفتگی رگ بدون علامت ممکن است نیاز به آزمایشهای تصویربرداری دقیقتر داشته باشد. اکوکاردیوگرافی و آنژیوگرافی قلب میتوانند جریان خون و وضعیت عروق را نمایش دهند.
- مطالعات فشار خون 24 ساعته: برخی از افراد ممکن است اختلالات فشار خون را تجربه کنند که معمولاً در طول روز و شب متغیر باشند. انجام مطالعات فشار خون 24 ساعته میتواند اطلاعات دقیقتری را درباره وضعیت قلب ارائه دهد.
- تستهای استرس: تستهای استرس، نظیر تست تناول گلوکز و مطالعات تصویربرداری قلب در شرایط استرسی، میتوانند اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت قلب و تأثیرات گرفتگی رگ فراهم کنند.
تشخیص گرفتگی رگ قلب بدون علامت نیازمند رویکردهای گسترده و ترکیبی از تستهای مختلف است. تفهیم این موضوع اهمیت بیشتری به سلامت قلب افراد میدهد و به پزشکان امکان میدهد تا با دقت و به موقع، به اقدامات لازم برای پیشگیری و درمان گرفتگی رگ بپردازند.
گرفتگی رگ پیوندی و رگ پشت قلب
اغلب گرفتگی رگ پشت قلب و رگ پیوندی قلب بدون علامت خاصی ایجاد میکند. عدم وجود درد و نشانه قلبی ممکن است باعث شود که فرد به سرعت به وضعیت خود توجه نکند.
تشخیص گرفتگی رگ بدون علامت میتواند چالشی باشد زیرا امکان دارد فرد تا زمانی که علائم شدیدی ظاهر نشده باشد، به پزشک مراجعه نکند. از این رو، تکنیکهای تصویربرداری پیشرفته مانند اکوکاردیوگرافی و تستهای تنظیم ضربان قلب ممکن است لازم باشد.
روشهای درمانی
- مراقبت همه جانبه: درمان گرفتگی رگ بدون علامت با ارائه مراقبت همه جانبه شامل تغییرات در سبک زندگی، داروهای ضد گرفتگی رگ، و پیگیری منظم پزشکی میتواند به بهبود وضعیت عملکرد قلب کمک کند.
- تکنیکهای تصویربرداری: اکوکاردیوگرافی و مطالعات تصویربرداری دقیقتر میتوانند به تشخیص گرفتگی رگ کمک کنند. این تکنیکها به پزشک اطلاعات دقیقتری در مورد جریان خون و وضعیت عروق قلب فراهم میکنند.
- جراحی: در صورتی که گرفتگی رگ به حدی پیشرفت کند که نیاز به درمان جراحی داشته باشد، رویکردهای جراحی مانند آنژیوپلاستی یا بایپس عروق کرونری ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
توجه به سلامت قلب و اجرای آزمونهای منظم با افرادی که علائم خاصی از گرفتگی رگ ندارند، میتواند به تشخیص و درمان زودرس این وضعیت کمک کند و از تبعات جدی جلوگیری نماید.
پیشگیری از گرفتگی رگ قلب
پیشگیری از گرفتگی رگ قلب از اهمیت بسیاری برخوردار است و اقدامات پیشگیرانه همراه با تغییرات در سبک زندگی میتوانند به بهبود سلامت قلب و جلوگیری از بروز این بیماری مهم کمک کنند.
- کنترل فشار خون: نظارت دقیق بر فشار خون و در صورت لزوم مصرف داروهای مرتبط با کاهش فشار خون، میتواند از افزایش فشار خون و تضییع عروق جلوگیری کند.
- مدیریت چربی خون: حفظ سطح سالم چربیهای خون، به ویژه کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) با مصرف مواد غذایی مناسب و ورزش منظم، میتواند از گرفتگی رگ قلب جلوگیری نماید.
- کنترل قند خون: افراد مبتلا به دیابت باید قند خون خود را به دقت کنترل کنند. نظارت منظم و مدیریت صحیح قند خون میتواند از آسیب به عروق جلوگیری کند.
- ترک عادت سیگار: سیگار زیرساخت قوی برای گرفتگی رگ است. ترک این عادت مضر میتواند بهبود چشمگیری در سلامت عروق و قلب داشته باشد.
تغییرات سبک زندگی
- ورزش منظم: فعالیتهای ورزشی مثل پیادهروی، دوچرخهسواری، یا شنا میتوانند به تقویت عروق، کاهش چربی خون، و حفظ وزن مناسب کمک کنند.
- تغذیه سالم: مصرف میزان مناسبی از میوهها، سبزیجات، غلات کامل، و ماهی حاوی امگا-۳ میتواند به کاهش خطر گرفتگی رگ قلب کمک کند.
- کاهش وزن: حفظ وزن سالم و کاهش وزن در صورت لزوم، به کاهش فشار خون و چربی خون کمک میکند و برای حفظ سلامت قلب اهمیت دارد.
- مدیریت استرس: استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس، نظیر یوگا و مدیتیشن، میتواند اثرات مثبتی بر سلامت عروق و قلب داشته باشد.
- مراجعات پزشکی منظم: مراجعات منظم به پزشک برای بررسی فاکتورهای خطر و سلامت عمومی، میتواند به تشخیص زودرس مسائل قلبی و جلوگیری از گرفتگی رگ کمک کند.
ترکیب اقدامات پیشگیرانه و تغییرات در سبک زندگی میتوانند به عنوان یک راهکار جامع و موثر برای پیشگیری از گرفتگی رگ قلب عمل کنند. این اقدامات، نه تنها برای حفظ سلامتی عروق و قلب بلکه برای ارتقاء کلیت سلامتی بدن اثرات مثبت دارند.
ایا گرفتگی رگ قلب خطرناک است؟
گرفتگی رگ قلب، یک مسئله جدی و پتانسیل خطرناک در حوزه سلامت عروق و قلب محسوب میشود. این وضعیت ممکن است تأثیرات جدی بر روی عملکرد قلب و عروق داشته باشد و به مرور زمان، منجر به مشکلات جدیتری شود. درک صحیح از خطرات گرفتگی رگ قلب اهمیت بالایی دارد.
گرفتگی رگ قلب معمولاً ناشی از آترواسکلروز، یک فرآیند تشکیل پلاک چربی و نقرس در دیواره عروق است. این پلاکها ممکن است عروق را تنگ کرده و جریان خون را محدود نمایند. اگر گرفتگی رگ قلب در مناطق حساسی اتفاق بیفتد، میتواند عواقب خطرناکی داشته باشد.
این وضعیت میتواند به ایجاد فشار خون بالا، سکته قلبی، یا سایر مشکلات قلبی منجر شود. در صورتی که گرفتگی رگ در شرایط فوریتی اتفاق بیفتد و به صورت لحظهای باعث مسدود شدن عروق قلبی شود، ممکن است منجر به حادثات قلبی اضطراری شود که زندگی را تهدید کننده کند.
از این رو، پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان موثر از اهمیت بسزایی برخوردارند. تغییرات در سبک زندگی، مداخلات دارویی، و در صورت لزوم، روشهای جراحی میتوانند برای کنترل و مدیریت گرفتگی رگ قلب به کار گرفته شوند. همچنین، مشاوره با پزشک و رعایت نکات پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است تا از وقوع مشکلات خطرناک پیشگیری گردد.
گرفتگی کدام رگ قلب خطرناک است
گرفتگی رگهای قلب، بستگی به محل و شدت آن، میتواند خطرات مختلفی را به دنبال داشته باشد. هر گونه گرفتگی رگ در سیستم عروقی قلب، اگرچه خطرناک است، اما موقعیت آن و تأثیرات متفاوتی بر روی سلامت قلب دارد.
یکی از موارد خطرناکترین گرفتگیها، گرفتگی رگهای کرونری است. این عروق مسئول انتقال خون به عضله قلب هستند و هر گونه مشکل یا گرفتگی در این عروق میتواند به مشکلات جدی قلبی منجر شود. سد شدن یک یا چندی از رگهای کرونری ممکن است به آنژین صدمات برساند که در نهایت منجر به حمله قلبی شود.
علاوه بر این، گرفتگی رگهای پروازی (aortic) نیز از موارد خطرناک به شمار میآید. این رگها مسئول انتقال خون از قلب به بخشهای مختلف بدن هستند. گرفتگی در این عروق ممکن است به ترکیبات خطرناک و حتی رویدادهای ناگهانی چون ترکیب یا پارگی رگ پروازی منجر شود که وضعیت اورژانسی را ایجاد میکند.
از این رو، برای تشخیص و مدیریت گرفتگی رگ قلب، ارزیابی دقیق توسط پزشک و انجام تستهای تصویری مانند آنژیوگرافی و اکوکاردیوگرافی ضروری است. همچنین، درمان این وضعیت بستگی به شدت و موقعیت گرفتگی دارد و ممکن است شامل داروها، روشهای جراحی باز، یا روشهای ترمیمی از طریق کاتتری باشد.
گرفتگی خفیف رگ قلب
گرفتگی رگ قلب، حتی در حالت خفیف، نیاز به مدیریت دقیق دارد. برای مدیریت گرفتگی خفیف رگ قلب، اصلاح سبک زندگی از اهمیت ویژهای برخوردار است. تغییرات در رژیم غذایی، ترک سیگار، و افزایش فعالیت ورزشی میتواند به بهبود عملکرد عروق و کاهش گرفتگی رگ کمک کند. همچنین، کنترل عوامل خطری مانند کاهش فشار خون، مدیریت دقیق قند خون و کاهش میزان چربیهای خون از جمله اقداماتی هستند که از پیشرفت گرفتگی رگ جلوگیری میکنند. ارتباط منظم با پزشک، داروهای تجویز شده توسط پزشک، و پیگیری دقیق تغییرات در عروق و قلب از جمله اقداماتی هستند که در مدیریت گرفتگی رگ موثرند.
ورزش برای گرفتگی رگ قلب
ورزش فعالیتی است که نقش بسیار مهمی در سلامت قلب و عروق ایفا میکند و تأثیر بسزایی بر پیشگیری و کنترل گرفتگی رگ قلب دارد. فعالیتهای ورزشی به طور کلی تأثیرات مثبتی بر سیستم قلب و عروق دارند که میتواند به بهبود جریان خون و کاهش خطرات مرتبط با گرفتگی رگ کمک کند.
تأثیر ورزش بر پیشگیری گرفتگی رگ قلب
- تقویت عضلات قلبی: ورزش باعث تقویت عضلات قلبی میشود و عملکرد بهتری در پمپاژ خون فراهم میکند. این تقویت عضلات قلب باعث افزایش بهرهوری و بهبود جریان خون میشود.
- کاهش فشار خون: ورزش میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. فعالیتهای ورزشی منظم میتواند به تنظیم فشار خون کمک کرده و از افزایش آن جلوگیری نماید.
- کاهش چربی خون: ورزش به افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) و کاهش سطح کلسترول بد (LDL) میانجامد. این تغییرات در پروفایل چربی خون میتوانند از تشکیل آترواسکلروز و گرفتگی رگ قلب جلوگیری کنند.
- کنترل وزن: فعالیتهای ورزشی منظم میتوانند به کنترل وزن کمک کنند. حفظ وزن سالم به عنوان یکی از عوامل مهم در پیشگیری از گرفتگی رگ قلب مطرح میشود.
تأثیر ورزش بر کنترل گرفتگی رگ قلب
- تقویت سیستم ایمنی: ورزش به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند و ممکن است از پیشرفت گرفتگی رگ قلب و آسیب به عروق جلوگیری کند.
- تحرک عروق: فعالیتهای ورزشی باعث تحرک و انعطافپذیری بهتر عروق میشوند، که این ویژگی میتواند از افزایش گرفتگی رگ جلوگیری کند.
- کاهش التهاب: ورزش میتواند به کاهش التهاب در سیستم عروق کمک کند، که این نکته نقش مهمی در پیشگیری از آسیب به دیواره عروق دارد.
- مدیریت استرس: ورزش به عنوان یک فعالیت آرامشبخش میتواند به مدیریت استرس کمک کرده و از تأثیرات منفی استرس بر سلامت قلب و عروق جلوگیری نماید.
ورزش به عنوان یک عامل کلیدی در حفظ سلامتی قلب و عروق مطرح میشود. افرادی که به صورت منظم ورزش میکنند، احتمال گرفتگی رگ قلب و مشکلات قلبی را به شدت کاهش داده و سلامتی قلب خود را ارتقا میدهند.
source