آپیکسابان به عنوان یک داروی ضدپلاکت موثر، نقش اساسی در پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی ناشی از لخت‌زایی ناقص و ناپایدار دارد. این دارو به دلیل کاهش خطر عروق کرونری و حوادث قلبی-عروقی، به عنوان یک ابزار قدرتمند در درمان بیماران با بیماری‌های قلبی معرفی شده است. استفاده از آپیکسابان نه تنها به بهبود کیفیت زندگی بیماران با بیماری‌های قلبی کمک می‌کند بلکه احتمال ابتلا به حوادث خطرناک را نیز به شدت کاهش می‌دهد. در ادامه به بررسی مکانیسم عمل، موارد مصرف، طریقه مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی apixaban خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی آپیکسابان
- قرص: 2.5 میلی گرم و 5 میلی گرم
موارد مصرف قرص آپیکسابان
داروی آپیکسابان برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی جدی به دلیل ضربان نامنظم قلب (فیبریلاسیون دهلیزی) یا پس از جراحی تعویض مفصل ران و زانو استفاده می‌شود. در فیبریلاسیون دهلیزی، بخشی از قلب آنطور که باید نمی‌زند، این فرایند می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خون شود که به سایر قسمتهای بدن شما (مانند ریه ها یا پاها) رفته یا خطر سکته را افزایش می‌دهد. در کشورهای مختلف، آپیکسابان برای درمان انواع خاصی از لخته‌های خون (ترومبوز ورید عمقی-DVT، آمبولی ریوی-PE) و جلوگیری از تشکیل مجدد آن‌ها تایید شده است. در حالت کلی داروی Apixaban یک ضد انعقاد است که با مسدود کردن پروتئین‌های لخته کننده در خون شما عمل می‌کند. .
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی apixaban
مهارکننده فاکتور Xa که با مسدود کردن انتخابی و برگشت‌پذیر محل فعال فاکتور Xa بدون نیاز به کوفاکتور (مانند آنتی‌ترومبین) برای فعالیت، فعال شدن پلاکت را مهار می‌کند. فاکتور Xa آزاد و متصل به لخته و فعالیت پروترومبیناز را مهار می‌کند. این فرایند هیچ تأثیر مستقیمی بر تجمع پلاکتی ندارد، اما به طور غیرمستقیم تجمع پلاکتی ناشی از ترومبین را مهار می‌کند. آبشار انعقاد خون وابسته به فعال شدن فاکتور X به فاکتور Xa از طریق مسیرهای درونی و بیرونی است که نقش مرکزی در آبشار انعقاد خون دارند. دفع این دارو 25٪ در ادرار و مدفوع به عنوان متابولیت و دفع کلیوی 27٪ از کل کلیرانس را تشکیل می‌دهد. همچنین دفع صفراوی و مستقیم روده‌ای به دفع در مدفوع کمک می‌کند.
مقدار مصرف داروی apixaban
قرص آپیکسابان (apixaban) را طبق دستور پزشک، معمولاً دو بار در روز (هر 12 ساعت) از طریق خوراکی با یا بدون غذا مصرف کنید. اگر نمی‌توانید قرص را به طور کامل قورت دهید، می‌توانید قرص را خرد کرده و با آب، آب سیب یا سس سیب مخلوط کنید و بلافاصله آن را مصرف کنید. اگر برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون پس از جراحی از اپیکسابان استفاده می‌کنید، طول درمان بر اساس نوع جراحی که انجام داده‌اید، توسط پزشک تجویز می‌شود. این دارو را مطابق دستور پزشک مصرف کرده و از قطع ناگهانی یا افزایش بی‌رویه خودداری کنید.
زمان مصرف قرص آپیکسابان
- قرص آپیکسابان برای جلوگیری از سکته مغزی و آمبولی سیستمیک در فیبریلاسیون دهلیزی غیر دریچه‌ای دارای کاربرد است. دوز پیشنهادی 5 میلی گرم به صورت خوراکی می‌باشد.
- نارسایی کلیوی (فیبریلاسیون دهلیزی بدون دریچه) خفیف تا متوسط، نیازی به تنظیم دوز نیست.
- دوز مصرفی برای کراتینین سرم ≥1.5 میلی گرم در دسی لیتر: اگر بیمار دارای 1 مشخصه اضافی از سن 80 سال یا وزن 60 کیلوگرم است، دوز را به 2.5 میلی گرم در روز کاهش دهید.
- ESRD حفظ شده در همودیالیز: 5 میلی گرم، اگر 1 مشخصه اضافی از سن 80 ≥ سال یا وزن بیشتر از 60 کیلوگرم وجود داشته باشد، دوز را به 2.5 میلی گرم در روز کاهش دهید.
- دوز مصرفی اولیه برای پروفیلاکسی پس از عمل DVT/PE، 2.5 میلی گرم به صورت خوراکی 12-24 ساعت پس از جراحی و مدت درمان (تعویض مفصل ران)، 2.5 میلی گرم به مدت 35 روز می‌باشد. همچنین نارسایی کلیه از جمله با ESRD در دیالیز ترومبوز ورید عمقی تنظیم دوز توصیه نمی‌شود.
- داروی آپیکسابان برای درمان ترومبوز وریدی عمقی (DVT) و آمبولی ریه (PE) توسط پزشک توصیه می‌شود. دوز پیشنهادی 10 میلی گرم به صورت خوراکی در مدت 7 روز است که برای کاهش خطر عود DVT و PE پس از درمان اولیه 6 ماهه برای DVT یا PE نشان داده شده است.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی آپیکسابان، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کبد، بیماری کلیوی، مشکلات خونریزی (مانند خونریزی معده و روده، خونریزی در مغز)، اختلالات خون (مانند کم خونی، هموفیلی، ترومبوسیتوپنی)، آسیب و جراحی عمده اخیر، سکته مغزی، اختلال لخته شدن معین (سندرم آنتی‌فسفولیپید) و… به پزشک مراجعه کنید.
- قطع مصرف آپیکسابان (apixaban) در غیاب ضد انعقاد جایگزین کافی، خطر بروز حوادث ترومبوتیک را افزایش می‌دهد.
- ایمنی و اثربخشی در بیماران با دریچه‌های مصنوعی قلب مورد مطالعه قرار نگرفته است. بنابراین استفاده از آن در این بیماران توصیه نمی‌شود.
- به عنوان جایگزینی برای هپارین شکسته نشده برای درمان اولیه PE در بیمارانی که با ناپایداری همودینامیک مراجعه می‌کنند یا ممکن است ترومبولیز یا آمبولکتومی ریه دریافت کنند، توصیه نمی‌شود.
- از مصرف همزمان با القا کننده‌های دوگانه قوی CYP3A4 و P-gp خودداری کنید. چنین داروهایی قرار گرفتن در معرض سیستمیک آپیکسابان را کاهش می‌دهند.
- در برخی موارد خطر خونریزی را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث خونریزی جدی و بالقوه کشنده شود. به بیماران علائم و نشانه‌های از دست دادن خون را توصیه کنید و آن‌ها را فورا گزارش دهید. در بیماران مبتلا به خونریزی پاتولوژیک فعال، درمان را قطع کنید.
- مصرف همزمان با سایر داروهایی که هموستاز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، خطر خونریزی را افزایش می‌دهد (مانند آسپرین و سایر عوامل ضد پلاکتی، سایر داروهای ضد انعقاد، هپارین، عوامل ترومبولیتیک، SSRIs، SNRIs، NSAIDs).
- داروهای ضد انعقاد خوراکی مستقیم اثر (DOACs)، برای استفاده در بیماران مبتلا به سندرم آنتی‌فسفولیپید سه گانه مثبت (APS) توصیه نمی‌شود. برای بیماران مبتلا به APS (به ویژه آن‌هایی که سه برابر مثبت هستند [مثبت ضد انعقاد لوپوس، آنتی کاردیولیپین و آنتی‌بادی های ضد بتا 2- گلیکوپروتئین I])، درمان با DOACs با افزایش نرخ حوادث ترومبوتیک مکرر در مقایسه با درمان با آنتاگونیست ویتامین K همراه است.
- این دارو PT و aPTT را طولانی می‌کند. با این حال، تغییرات کوچک و بسیار متغیر هستند و برای نظارت بر اثر ضد انعقادی آپیکسابان مفید نیستند.
موارد منع مصرف آپیکسابان
- حساسیت شدید (یعنی واکنش‌های آنافیلاکتیک)
- خونریزی پاتولوژیک فعال
خطر مصرف در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی غیر دریچه‌ای
- قطع زودرس هر داروی ضد انعقاد خوراکی از جمله آپیکسابان، خطر بروز حوادث ترومبوتیک را افزایش می‌دهد. اگر ضد انعقاد با آپیکسابان به دلیلی غیر از خونریزی پاتولوژیک یا تکمیل یک دوره درمانی قطع شد، از یک ضد انعقاد دیگر استفاده کنید.
- افزایش نرخ سکته مغزی پس از قطع مصرف آپیکسابان در کارآزمایی‌های بالینی در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی غیردریچه‌ای مشاهده شد.
- اگر ضد انعقاد با آپیکسابان باید به دلیلی غیر از خونریزی پاتولوژیک قطع شود، پوشش با یک ضد انعقاد دیگر باید به شدت در نظر گرفته شود.
خطر هماتوم نخاعی/اپیدورال داروی آپیکسابان
- افزایش خطر هماتوم اپیدورال یا نخاعی هنگام استفاده با بی‌حسی عصبی (بی حسی اپیدورال و نخاعی) یا سوراخ نخاعی (می‌تواند منجر به فلج طولانی مدت یا دائمی شود) وجود دارد.
- خطر با استفاده از کاتترهای اپیدورال ساکن برای تجویز مسکن یا استفاده همزمان از داروهای مؤثر بر هموستاز (به عنوان مثال، NSAID، مهارکننده‌های تجمع پلاکتی، سایر داروهای ضد انعقاد) افزایش می‌یابد.
- خطر همچنین با سوراخ کردن اپیدورال یا ستون فقرات تروماتیک یا مکرر افزایش می‌یابد. اگر این اتفاق افتاد، تجویز آپیکسابان را به مدت 48 ساعت به تعویق بیندازید.
- بیماران را از نظر علائم و نشانه‌های اختلال عصبی پایش کنید. در صورت مشاهده اختلال عصبی، درمان فوری ضروری است. کاتترهای اپیدورال یا داخل نخاعی ساکن نباید زودتر از 24 ساعت پس از آخرین تجویز اپیکسابان برداشته شوند. همچنین دوز بعدی آپیکسابان نباید زودتر از 5 ساعت پس از برداشتن کاتتر تجویز شود.
عوارض جانبی قرص آپیکسابان (apixaban)
حالت تهوع، کبودی آسان، یا خونریزی جزئی (مانند خونریزی بینی، خونریزی ناشی از بریدگی)، مشکلات گوارشی (خونریزی داخلی) و… برخی از عوارض داروی آپیکسابان می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل خستگی و ضعف غیرمعمول، درد، تورم و ناراحتی غیرمعمول، کبودی غیرمعمول، خونریزی طولانی مدت از بریدگی یا لثه، جریان قاعدگی طولانی، ادرار صورتی و تیره، سرفه خونی، استفراغ خونی یا شبیه تفاله قهوه، سردرد شدید، سرگیجه و غش، مدفوع خونی و سیاه، مشکل در بلعیدن و… به پزشک مراجعه کنید.
- اختلالات خونی و سیستم لنفاوی: ترومبوسیتوپنی (از جمله کاهش تعداد پلاکت‌ها)
- اختلالات عروقی: هیپوتانسیون (از جمله افت فشار خون رویه‌ای)
- اختلالات تنفسی، قفسه سینه و مدیاستن: اپیستاکسی
- اختلالات گوارشی: خونریزی گوارشی (شامل هماتمز و ملنا)، هماتوشزیا
- اختلالات کبدی صفراوی: تست عملکرد کبد غیر طبیعی، آلکالین فسفاتاز خون افزایش یافته، بیلی روبین خون افزایش یافته
- اختلالات کلیوی و ادراری: هماچوری (شامل پارامترهای آزمایشگاهی مربوطه)
- آسیب، مسمومیت و عوارض رویه: ترشح زخم، خونریزی در محل برش (شامل هماتوم محل برش)، خونریزی جراحی
تداخل دارویی آپیکسابان
- تداخلات رده X (پرهیز): داروهای ضد انعقاد، دابیگاتران اتکسیلات، ادوکسابان، همین، القاکننده‌های قوی CYP3A4 و P-gp، میفپریستون، اوماستاکسین، ریواروکسابان، گیاه علف چای، اوروکیناز، وراپاکسار
- کاهش اثرات آپیکسابان توسط داروها: ایووسیدنیب، میتوتان، اوریتاوانسین، پروژستین ها، ساریلومب، سیلتوکسیمب، گیاه علف چای، تلاوانسین، توسیلیزومب
- افزایش اثرات داروها توسط آپیکسابان: داروهای ضد انعقاد، کلاژناز (سیستمیک)، دفراسیروکس، دئوکسی کولیک اسید، ایبریتومومب تیوکستان، نینتدانیب، اوبینوتوزومب، اوماستاکسین، ریواروکسابان، آنتاگونیست های ویتامین کا
- افزایش اثرات آپیکسابان توسط داروها: اینوترسن، لیماپروست، مزوگلیکان، میفپریستون، ناپروکسن، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (انتخابی COX-2)، اسید چرب امگا-3، پنتوسان پلی سولفات سدیم، آنالوگ‌های پروستاسیکلین، سالیسیلات ها، سوگامادکس، سولودکسید، داروهای ترومبولیتیک، تیبولون، تیپراناویر، اوروکیناز، ویتامین ای (سیستمیک)، وراپاکسار، زانوبروتینیب
مصرف قرص آپیکسابان (apixaban) در دوران بارداری و شیردهی
هیچ مطالعه کافی و به خوبی کنترل شده در زنان باردار وجود ندارد، درمان احتمال دارد خطر خونریزی در دوران بارداری و زایمان را افزایش دهد. بارداری خطر ترومبوآمبولی را افزایش داده که برای زنان مبتلا به بیماری زمینه‌ای ترومبوآمبولی و برخی شرایط پرخطر حاملگی بیشتر است. داده‌های منتشر شده نشان می‌دهد که زنان با سابقه قبلی ترومبوز وریدی در معرض خطر بالای عود در دوران بارداری هستند. درمان با داروی apixaban تنها در صورتی باید در دوران بارداری انجام شود که منافع بالقوه آن بیشتر از خطر بالقوه برای مادر و جنین باشد.
تاثیر داروی آپیکسابان در شیردهی
هیچ داده‌ای در مورد وجود متابولیت‌های دارو در شیر انسان، اثرات آن بر روی کودک شیرده یا اثرات آن بر تولید شیر وجود ندارد. دارو یا متابولیت‌های آن در شیر موش‌ها وجود داشت و موش‌ها آپیکسابان را در شیر دفع می‌کنند (12 درصد دوز مادر). از آنجایی که تماس انسان از طریق شیر ناشناخته است، با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، به زنان دستور دهید شیردهی را قطع کنند یا درمان جایگزین را آغاز کنند.
شرایط نگهداری داروی apixaban
داروی آپیکسابان (apixaban) باید در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین تا حدامکان از کودکان و حیوانات دور نگه داشته شود و درصورت خرابی یا تمام شدن تاریخ مصرف، آن را به درستی دور بریزید.
کلام آخر در مورد داروی apixaban
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی گسترده‌ای از داروی آپیکسابان به عنوان یک ضدانعقاد خون نسل جدید پرداختیم. آپیکسابان با مکانیسم عمل منحصر به فرد خود و مزایای برتر در پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی و احتمال ابتلا به حوادث عروقی، به عنوان یک ابزار حیاتی در درمان بیماران با بیماری‌های قلبی-عروقی مطرح شده است. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و اطلاعاتی جدید در زمینه داروهای ضدانعقاد، افزایش دانش در جامعه پزشکی را هدف قرار داده و بر اساس تحقیقات معتبر و اطلاعات به‌روز ارائه شده است.
منبع سایت: Medscape