مجازات‌های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی فصل نهم در قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۹۲ تصویب شد، به هدف کاهش تراکم زندان‌ها و نیز رویکرد جدید فلسفه حقوق کیفری به جای مجازات، مجازات‌های جایگزین حبس را پیش‌بینی کرده است. این فصل از ماده 64 تا 87 قانون مجازات اسلامی را شامل می‌شود.

این مجازات‌های جایگزین شامل مواردی هستند که شخص را از زندگی اجتماعی محروم نسازند و تا حد ممکن به نامبرده و خانواده وی اجازه داشتن زندگی همچون سابق را اعم از شرایط کاری و تحصیلی اعطا کنند. به عبارت ساده‌تر، در مجازات‌های جایگزین حبس، برای مرتکبین که شرایط پرونده وی، همچون نوع جرم، شرایط ارتکاب جرم، پشیمانی مرتکب، گذشت شاکی و اثرات مخرب ناشی از جرم اعمال می‌گردد، پیش‌بینی می‌شود که مرتکب بدون تحمل مجازات حبس نیز می‌تواند از رفتار مجرمانه خود پشیمان شده و از ارتکاب مجدد جرم خودداری نماید.

پیشنهاد مجازات‌های جایگزین حبس به با هدف کاهش محکومان حبس تعزیری و کمک به ایشان جهت آماده شدن و بازگشتن به اجتماع بود. این مجازات‌های جایگزین برای تبدیل مجازات حبس تعزیری به مجازات جایگزین حبس، مانند جزای نقدی، جزای نقدی روزانه، خدمات عمومی رایگان و محرومیت از حقوق اجتماعی، باید در شرایط خاصی اعمال شود.

در این نوشته، قصد داریم به بررسی انگیزه تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی و شرایط آن بپردازیم. کار به مورد بررسی جایگزینی مجازات حبس تعزیری با مجازات‌های جایگزین می‌پردازد و آشکار می‌کند که وقوع چرا و چگونه این تبدیلی و کدام جرائم به تبدیل می‌رسد و باید در کدام جرائم مخیر یا موظف است قاضی مجازات اصلی را با مجازات جایگزین مانند جریمه نقدی بدل شود.

این نوشته به بررسی تمام شاخه‌ها و شعب در كسب تأكيد دارد. همة افراد مجرمى اگر به هيچيك از شرايط قانوني لازم باشد مبتلا نباشند. مگر در آن صورت قاضی مختار است و در صورت تحقق شرايط قانوني، مجازات حبس تعزیری آنها با مجازات جایگزین که جزای نقدی است عوض می شود.

حالا هرچند که به شروع نگارش می‌پردازیم توجه داشته باشید تعيين مجازات در قانون جزايی تنها مختاریت قاضی نیست. قاضی به قانون کلی فتوا می‌دهد و اگر شرایط قانونی به وجود آید درنتیجه باید مجازات اصلی مانند حبس تعزیری را با مجازات جایگزین عوض کند.