زولپیدم به عنوان یک داروی ارتقاء‌یافته از دسته ضدافسردگی‌ها و تنظیم‌کننده‌های خواب شناخته می‌شود که به تنهایی یا در ترکیب با دیگر داروها برای معالجه اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، توانایی بهبود کیفیت و مدت زمان خواب را داراست. علاوه بر این، زولپیدم دارویی مؤثر در کاهش اضطراب و تسکین نگرانی‌های روانی مرتبط با مشکلات خوابی می‌باشد. در این مقاله ما به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، مکانیسم عمل، مقدار و زمان مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی Zaleplon خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی زولپیدم
داروی زولپیدم در اشکال دارویی کپسول 5 میلی گرم و 10 میلی گرم در بازار ایران موجود است. داروهای هم‌گروه شامل مپروبامات، زالپلون، هیدروکسی زین، بوسپیرون، کلرال هیدراته، دکس مدتومیدین، دروپریدول، اس زوپیکلون، راملتون و… می‌باشد.
موارد مصرف داروی زولپیدم
این دارو برای مدت کوتاهی برای درمان افرادی که مشکل خواب رفتن دارند، استفاده می‌شود. اگر مشکلات خواب دیگری مانند ناتوانی در خوابیدن در طول شب دارید، ممکن است این دارو برای شما مناسب نباشد. داروی Zaleplon به عنوان یک خواب‌آور شناخته می‌شود. این دارو بر روی مراکز خاصی در مغز کار می‌کند تا شما را آرام کند و به شما کمک کند سریع‌تر بخوابید. اگر بعد از مصرف این دارو متوجه شدید که هر یک از این فعالیت‌ها را انجام داده‌اید (یعنی فراموشی گرفتید ولی بعد مدتی یادتان آمد)، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت داشتن این واکنش به دارو، نباید از این دارو یا داروهای مشابه (مانند اسزوپیکلون) استفاده کنید.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی zolpidem
مکانیم عمل زولپیدم پیرازولوپیریمیدین؛ آگونیست کمپلکس گیرنده GABA-BZD است. این گیرنده‌ها در مغز بطور گسترده‌ای پراکنده هستند و با اتصال به جایگاه گیرنده‌های گابا سبب افزایش اثرات انتقال عصب این واسطه شیمیایی می‌شود. این اتصال باعث باز شدن کانال کلراید بر روی رسپتور شده که سبب افزایش پلاریزاسیون نرون می‌گردد. این دارو در آخر از طریق ادرار 70% و مدفوع 17% دفع می‌شود.
مقدار مصرف داروی zolpidem
این دارو را طبق دستور پزشک از طریق خوراکی مصرف کنید. داروی Zaleplon خیلی سریع عمل می‌کند، بنابراین مصرف آن درست قبل یا زمانی که به رختخواب می‌روید مهم است. در صورت استفاده از این دارو، توجه داشته باشید که باید وقت کافی برای خواب مناسب (حدود 8 الی 9 ساعت) داشته باشید. مصرف این دارو در برخی بیماران سبب از دست دادن حافظه یا هوشیاری کامل شده است، به همین جهت پیشنهاد می‌شود از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری دارد (مانند رانندگی) خودداری کنید.
زمان مصرف کپسول زولپیدم
دوز بر اساس وضعیت پزشکی، سن و پاسخ به درمان است. از آنجایی که این دارو معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شود، پزشک به شما می‌گوید چه زمانی مصرف آن را قطع یا چه زمانی مصرف آن را کاهش دهید. بعد از قطع داروی زولپیدم در برخی بیماران شاهدعوارضی مانند احساس اضطراب یا مشکل به خواب رفتن هستیم(بی خوابی برگشتی). اگر بطور ناگهانی مصرف این دارو را متوقف کنید، ممکن است علائم ترک (مانند خلق و خوی غیرمعمول افسردگی، اضطراب، گرفتگی معده یا عضله، استفراغ، تعریق، لرزشیا تشنج) و… برای شما ایجاد شود.
نکاتی در رابطه با مصرف داروی زولپیدم
- این دارو برای درمان بی‌خوابی به صورت کوتاه مدت توسط پزشک تجویز می‌شود. دوز پیشنهادی در ابتدا 10 میلی گرم که این دوز برای افراد با وزن پایین 5 میلی گرم می‌باشد. همچنین مقدار 20 میلی گرم ممکن است برای بیمارانی که از دوز کمتر سود نمی‌برند، مورد نیاز باشد.
- موارد مصرف و دوز پیشنهادی در کودکان توسط سازنده بیان نشده است.
- این دارو در سالمندان برای درمان کوتاه مدت بی‌خوابی توصیه می‌شود. دوز پیشنهادی 5 میلی گرم در روز است که نباید مقدار کلی آن از 10 میلی گرم تجاوز کند.
- بعد از مصرف داروی زولپیدم، برخی بیماران از خواب بیدار شده و شروع به انجام کارهای مختلف مانند (رانندگی، غذا خوردن و…) کرده‌اند، ولی بعد از بیدار شدن چیزی به خاطر نمی‌آورند (فراموشی کوتاه مدت). این دارو سبب فراموشی کوتاه مدت در برخی بیماران شده، لذا از مصرف بدون نسخه پزشک اکیدا خودداری کنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی زولپیدم، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت شود. درصورت داشتن سوابق پزشکی مانند مشکلات کبدی، فشار خون بسیار بالا یا پایین، مشکلات تنفسی (مانند آسم)، افسردگی، سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل) و… با پزشک در رابطه با خطرات استفاده مشورت کنید. همچنین الکل یا ماری جوانا (حشیش) می‌تواند باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شما شود.
- در نارسایی خفیف تا متوسط کبدی احتیاط کنید. استفاده این دارو با نارسایی شدید کبدی توصیه نمی‌شود. همچنین بعد از مصرف در برخی بیماران فراموشی کوتاه مدت رخ داده است.
- در بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی یا بیمارانی که افسردگی بالینی را تجربه می‌کنند (شرایط ممکن است بدتر شود)، احتیاط کنید.
- درمان می‌تواند باعث خواب آلودگی و کاهش سطح هوشیاری شود. بیماران به ویژه افراد مسن، بیشتر در معرض خطر افتادن هستند.
- در بیماران عمدتاً افسرده تحت درمان با داروهای آرام بخش یا خواب‌آور، بدتر شدن افسردگی از جمله افکار و اعمال خودکشی (از جمله خودکشی‌های کامل) گزارش شده است.
- گزارش‌های پس از بازاریابی نشان داده‌اند که رفتارهای خواب پیچیده ممکن است با مصرف دارو به تنهایی در دوزهای توصیه شده با یا بدون مصرف همزمان الکل یا سایر داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی (CNS) رخ دهد.
- تنظیم دوز دارو و سایر داروهای مضعف CNS همزمان ممکن است هنگام تجویز دارو با چنین عواملی به دلیل اثرات افزایشی بالقوه ضروری باشد.
- استفاده همراه با سایر داروهای خواب آور یا اعتیادآور قبل از خواب یا نیمه شب توصیه نمی‌شود.
- خطر اختلال روانی حرکتی روز بعد، از جمله اختلال در رانندگی در صورت مصرف دارو با کمتر از یک شب کامل خواب (7 تا 8 ساعت) افزایش می‌یابد. در صورت مصرف دارو در این شرایط، بیماران را از رانندگی و سایر فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل ذهنی دارند، منع کنید.
- علائم و نشانه‌های مرتبط با ترک سایر داروهای مضعف CNS به دنبال کاهش سریع دوز یا قطع ناگهانی مصرف آرام‌بخش یا خواب‌آور گزارش شده است.
- رفتارهای پیچیده خواب شامل راه رفتن در خواب، رانندگی در خواب و درگیر شدن در فعالیت‌های دیگر در حالی که کاملاً بیدار نیستند، در برخی بیماران رخ می‌دهد. برخی از این رویدادها ممکن است منجر به صدمات جدی، از جمله مرگ شود. اگر بیمار رفتار پیچیده خواب را تجربه کرد، بلافاصله درمان را قطع کنید.
موارد منع مصرف زولپیدم
- حساسیت مفرط
- زنان باردار (با نسخه)
- بیمارانی که پس از مصرف زالپلون رفتارهای پیچیده خواب را تجربه کرده‌اند.
عوارض جانبی قرص زولپیدم (zolpidem)
از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت یا عدم هماهنگی به‌ویژه در ۲ ساعت اول پس از مصرف داروی zaleplon در برخی بیماران گزارش شده است. مصرف صحیح دارو درست قبل از به خواب رفتن خطر این عوارض را کاهش می‌دهد. در صورتی که هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. در صورت بروز عوارض جانبی جدی مانند تغییرات روانی یا خلقتی (مانند بی‌قراری، گیجی، دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد، افکار نادر خودکشی)، رفتار غیرعادی و… مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
- درد شکم
- ضعف
- دیسمنوره
- درد چشم
- فراموشی
- پارستزی
- لرزش
تداخل دارویی زولپیدم
- تداخلات رده X (پرهیز): آزلاستین (نازال)، برومپریدول، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، ریفامپین، سدیم اکسیبات، علف چای، تالیدومید
- کاهش اثرات زولپیدم توسط داروها: دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینب، ایووسیدنیب، میتوتان، ریفامپین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، علف چای، توسیلیزومب، کاربامازپین، القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب
- افزایش اثرات داروها توسط زولپیدم: آزلاستین (نازال)، بلونانسرین، بوپرنورفین، کاربامازپین، فلونیترازپام، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، روپینیرول، روتیگوتین، سدیم اکسیبات، سوورکسانت، تالیدومید
- افزایش اثرات زولپیدم توسط داروها: کتوکونازول (سیستمیک)، لمبورکسانت، لیزورید، لوفکسیدین، منیزیم سولفات، ملاتونین، متوتری‌مپرازین، متوکلوپرامید، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، اوکسوممازین، پرامپانل، ریتوناویر، روفینامید، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، آلیزاپرید، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، سیپروفلوکساسین (سیستمیک)، تضعیف‌کننده‌های CNS، مهارکننده‌های قوی CYP3A4، دایمتیندن (موضعی)، درونابینول، دروپریدول، فلووکسامین، ایتراکونازول
- تداخلات با غذا:این دارو نباید همراه یا بعد از غذا استفاده شود، زیرا بیشینه غلظت پلاسمایی و فراهمی زیستی کاهش می‌یابد و زمان رسیدن به پیک غلظت پلاسمایی افزایش می‌یابد.
مصرف داروی زولپیدم (zolpidem) در دوران بارداری و شیردهی
این دارو در گروه C از نظر خطرات استفاده در دوران بارداری قرار دارد. یعنی در شرايط خاص و نظارت ويژه پزشک قابل استفاده است. مطالعات حیوانی در زمینه داروی زولپیدم خطری را نشان نداده و مطالعات انسانی خاصی در دسترس نیست.
شرایط نگهداری داروی zolpidem
داروی زولپیدم (zaleplon) باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. تمام داروهای شیمیایی و گیاهی باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند. این دارو را طبق اصول بهداشتی دورریزی کرده و از ریختن آن به داخل خیابان، فاضلاب و… خودداری کنید.
کلام آخر در مورد داروی زولپیدم
در نتیجه‌گیری این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز می‌توان به محبوبیت و کاربرد گسترده داروی زولپیدم در مدیریت و درمان اختلالات خواب اشاره کرد. اختلالات خواب، مشکلات شایعی هستند که اثرات نامطلوبی بر کیفیت زندگی و سلامت عمومی افراد دارند. زولپیدم به عنوان یک داروی مؤثر و اثبات‌شده در کمک به بهبود مشکلات خواب و رفع اضطراب‌های روانی مرتبط با آن شناخته می‌شود. با این حال، مصرف داروهای خواب یا مشابه این دارو می‌تواند سبب اعتیاد یا عوارض خطرناکی مانند تغییرات روانی یا رفتاری (مانند بی‌قراری، گیجی، دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد، افکار نادر خودکشی)، رفتار غیرعادی و… شود.
منبع سایت: Medscape