شعارسال:  این روز‌ها افزایش ناباروری در کشور از یک سو و گسترش فقر و بیکاری از سویی دیگر، بیش از هرزمانی سبب رشد قارچگونه آگهی‌های فروش تخمک و رحم اجاره‌ای و همچنین افزایش داوطلبین برای انجام اینکار شده است. بر اساس پیمایش ملی شیوع ناباروری در ایران، تا سال ۱۳۹۸ حدود ۳ میلیون و ۲۶۰ هزار زوج نابارور در کشور وجود داشت. این آمار اکنون به نزدیک ۴ میلیون زوج رسیده است؛ یعنی ۲۰.۳ درصد جمعیت زوج‌های ایرانی نابارورند. این در حالی است که آن سوی ماجرا یعنی بعد مالی قضیه نیز عدد درشتی است چراکه در حال حاضر درآمد اجاره رحم بین ۴۰۰ تا ۹۰۰ میلیون تومان برای ۹ ماه براورد می‌شود که این رقم برای بسیاری از زنان نیازمند وسوسه انگیز است!

هر تخمک ۲۰ میلیون تومان

وقتی وارد صفحات فروش تخمک و رحم اجاره‌ای می‌شوید، دو دسته آگهی و محتوا را بیشتر نمی‌بینید. یکی آگهی تبلیغاتی اهدا کنندگان و داوطلبان انجام اینکار است و دیگری درخواست متقاضی و دریافت کننده. در اگهی فرد اهداکننده اطلاعاتی نظیر سال تولد، قد، وزن، رنگ چشم، رنگ پوست، وضعیت تاهل و سلامتی و. ذکر می‌شود و هرچه شرایط بهتر باشد قیمت تخمک بالاتر می‌رود. برای آگاهی از جزئیات اهدای تخمک در قالب اهداکننده با چند شماره درج شده در این صفحات تماس گرفتیم. بیش از ۴ مورد از شماره‌ها اصلا پاسخگو نبودند. یکی از پاسخ دهندگان شرایط را را اینگونه شرح داد: فرد اهداکننده باید متولد سال ۷۲ به بالا باشد، حداقل یکبار ازدواج کرده باشد یعنی یا متاهل یا مطلقه، اما بچه داشتن یا نداشتنش مهم نیست، وزن هم زیر ۸۰ باشد. از او درباره درامد اینکار سوال پرسیدم که گفت: بسته به شرایط ظاهری و سنی متفاوت است، اما بطور کلی هر تخمک بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون قیمت دارد.

دریافت تخمک ۱۰۰ میلیون ناقابل!

در تماس بعد با یکی دیگر از این صفحات اینبار به عنوان دریافت کننده تخمک به گفتگو پرداختیم. این فرد شرایط دریافت تخمک را اینگونه توضیح داد: “اول سونوگرافی و آزمایش انجام می‌شه، اگر از نظر پزشک ما همه چیز اوکی باشه با اهداکننده هماهنگی انجام میشه و کارتون انجام میشه. ” این خانم درمورد هزینه‌های انجام اینکار هم گفت: “هزینه دریافت تخمک ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون میشه که ۳۰ میلیون از این هزینه برای خود من به عنوان واسطه هست و ۳ تا ۵ میلیون هم پزشکی که شما به اون معرفی میشید دریافت می‌کنه. در ضمن همه هزینه‌های مربوط به اهدادهنده هم با شماست! ” این فرد در نهایت اسم ۲ بیمارستان مطرح تهران و یک کلینیک را به عنوان محل انجام انتقال تخمک نام برد.

نسخه اهداکنندگان تخمک در دست دلالان

اگرچه استفاده از روش‌هایی نظیر دریافت تخمک و رحم اجاره‌ای در ساختار علمی و اصولی خود می‌تواند بذر امید را در دل زوج‌های نابارور بکارد و آنان را در به آغوش کشیدن فرزند خود امیدوار سازد و از این جهت به عنوان یکی از دستاورد‌های علمی قابل ستایش است، اما این ماجرا وقتی بعد تجاری به خود میگیرد و از هدف اصلی خود خارج می‌شود دیگر نه تنها راهی برای حل مشکلات نیست بلکه خود مسئله ساز است. دکتر جلیل پاک روش، استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو برد تولیدمثل وزارت بهداشت در اینباره می‌گوید: کسی که میخواهد تخمک اهدا کند باید در ابعاد مختلف مثل سلامت روان، ژنتیک و… مورد بررسی قرار گیرد، اما متاسفانه، چون هنوز بسیاری از قوانین در این حوزه از سوی وزارت بهداشت به صورت آیین نامه در نیامده است، میبینیم که بسیاری از افراد بصورت خودجوش و در بازار سیاه اینکار را انجام می‌دهند. وی می‌افزاید: بهتر است اگر قرار است اینکار انجام شود از طریق مراکز ناباوروری انجام شود نه از طریق واسطه ها، چون زمانی که اینکار در مراکز درمانی انجام می‌شود شرایط تحت کنترل است. از طرفی دیگر بسیاری از واسطه‌ها حتی جزو گروه پزشکی هم نیستند یعنی نه ماما هستند و نه پزشک و نه هیچ چیز دیگری، اما جالب است که این افراد درمواردی دارو برای اهداکنندگان تخمک هم تجویز می‌کنند!

دلالی با روپوش سفید!

دکتر پاک روش در خصوص نحوه کار این دلال‌ها و ارتباط آن‌ها با پزشکان و مراکز درمان ناباورری می‌گوید: این دلال‌ها افرادی هستند که تعدادی اهداکننده و دریافت کننده تخمک جور می‌کنند و به متخصصین زنان معرفی می‌کنند و این متخصصین این افراد را به مراکز درمانی می‌برند. در واقع این پزشکان پل بین دلالان و مراکز ناباوروری هستند، چون اگر پزشک این وسط نباشد این افراد به تنهایی نمی‌توانند به مراکز درمانی راه پیدا کنند. وی می‌افزاید: اگر کار انتقال تخمک و استفاده از روش‌های مختلف باروری در قالب خود مرکز درمان ناباروری و وزارت بهداشت انجام شود، بسیار ضابطه مند‌تر خواهد بود. اما در حال حاضر مشکل این است که وزارت بهداشت هنوز سیستم یکپارچه در این زمینه ندارد. البته در حال حاضر برخی از مراکز واسطه‌ها را حذف کرده اند و براساس معیار‌های اهدای جنین که قانون و ایین نامه ان نیز وجود دارد، اهداکنندگان تخمک را بررسی می‌کنند و آن‌ها را جزو کاندیدا‌های اهدا کننده می‌گذارند، اما خب خیلی از مراکز هم هستند که اینکار را انجام نمی‌دهند، چون واسطه‌ها به دنبال ضابطه نیستند بلکه به دنبال پول بیشتر هستند.

بازارداغ اهدای تخمک در سایه نبود سیستم ثبت در وزارت بهداشت

در هر حال اکنون انچه مسلم است این است که در حال حاضر این نیاز در کشور وجود دارد یعنی یکسری از افراد به تخمک اهدایی نیاز دارند و یکسری از افراد دیگر نیز به دلیل نیاز مالی یا حس انسان دوستی تمایل به اهدا دارند. عضو برد تولید مثل وزارت بهداشت در اینباره می‌گوید: اکنون بسیاری از افراد به دلیل نیاز مالی طی چندماه به چند مرکز مختلف تخمک می‌دهند و، چون سیستم رجیستری و ثبت اطلاعات در این زمینه وجود ندارد این افراد دائم اینکار را انجام می‌دهند که هم بشدت به خودشان آسیب می‌زنند و هم کیفیت تخمک‌های اهدایی پایین می‌اید و منجر به سقط جنین در دریافت کننده می‌شود. این استاد دانشگاه شهید بهشتی در خصوص میزان تخمکی که یک زن می‌تواند اهدا کند می‌افزاید: اصولا یک خانم وقتی یکبار دارو میگیرد و تخمدان آن تحریک می‌شود باید حداقل ۳ ماه به تخمدان خود استراحت دهد و فاصله بین هر تحریک تخمک گذاری حداقل باید ۳ ماه باشد. از طرفی دیگر فرد اهدا کننده نمی‌تواند بیش از ۳ – ۴ بار تخمک بدهد. وی ادامه می‌دهد: در کشور‌های خارجی قوانینی در تعداد دفعات اهدای تخمک وجود دارد مثلا زنی که ۲ تا ۳ فرزند از او ایجاد شود این فرد از دهندگان تخمدان خارج می‌شود.

قوانینی که قربانی سوءمدیریت می‌شوند

به گفته پاک روش، در حال حاضر نبود برخی قوانین از یک سو و عدم اجرای سایر قوانین به دلیل سو مدیریت برخی مسئولان سبب باز شدن پای دلال‌ها به این عرصه شده است. وی در اینباره می‌گوید: در کشور‌های دیگر ضوابط و پروتکل‌های خاص گیرندگان و دریافت کنندگان تخمک وجود دارد. البته در کشور ما نیز سالهاست که این پروتکل‌ها نوشته و به وزارت بهداشت داده شده و تمامی راهکار‌ها برای ساماندهی این وضعیت وجود دارد، اما به دلایلی اجرایی نمی‌شود. عضو برد تولید مثل وزارت بهداشت تاکید می‌کند: بهتر است دلال‌ها و و واسطه‌ها قطع شوند و اگر فردی می‌خواهد اینکار را انجام دهد در مراکز ناباوروری و تحت قوانین مصوب وزارت بهداشت اینکار برای او انجام شود.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از آفتاب نو، تاریخ انتشار: 20شهریور1403، کدخبر:307663، www.aftabno.ir